|
maxsus
vazirliklar
faoliyat ko‘rsatar ekan. Xususan, yer sohasida davlat
boshqaruvi bo‘yicha xorijiy davlatlar tajribasiga murojaat etadigan
bo‘lsak, Xitoyda yer resurslari vazirligi, Yaponiyada yer,
infratuzilmalar, transport va turizm vazirligi, Janubiy Koreyada yer,
transport va dengiz ishlari vazirligi, Libyeriyada yer, kon va enyergiya
ishlari vazirligi, Yangi Zelandiyada yer vazirligi, Janubiy Afrika
Respublikasida Qishloqni qayta tiklash va rivojlantirish, yer islohotlari
vazirligi, Urugvayda Uy-joy qurilishi, yerdan foydalanish va atrof muhit
vazirligi, Venesuelada Qishloq xo‘jaligi va yer vazirligi faoliyat
ko‘rsatayotganligining guvohi bo‘lishimiz mumkin
67
.
yer munosabatlarini tartibga solish bo‘yicha xalqaro tajribani tahlil
qilish garchand, aksariyat rivojlangan davlatlarda turli yer fondi
toifalariga nisbatan xususiy mulkchilik tan olingan va yer uchastkalarini
xususiy mulkchilikka berish bilan bog‘liq qoida va shartlar joriy etilgan
bo‘lsada, davlat yerga bo‘lgan huquq shakli sifatida ijara
munosabatlarini rag‘batlantirishining guvohi bo‘lishimiz mumkin.
Ta’kidlash lozimki, yerdan foydalanuvchilar va ijarachilar bilan bog‘liq
67
Chiefs of State and Cabinet Members of Foreign Governmens directory. – USA, NY: CIA (Central Intelligence
Agency), September, 2011.
240
huquqiy munosabatlarni tartibga solishda turli davlatlar qonunchiligi
ijara shartnomasi shartlarini, ijara haqi miqdori va shaklini, uni
hisoblash usulini, mezonlarini, ijarachilarga nisbatan talablarni,
shuningdek, davlat tomonidan yer ijarasi muomalasini qo‘llab-
quvvatlash bo‘yicha ko‘riladigan choralarni, ijarachilarni huquqlari
kafolatlarini belgilashda bir-biridan farq qiladi.
Xususan, Nidyerlandiya va Italiyada ijara haqining eng yuqori
miqdori qonun bilan belgilab qo‘yilgan, fransuz va nemis qonunchiligi
ijarachilarga yer egasining xohishidan qat’iy nazar muayyan ishlarni
amalga oshirishi mumkinligini ko‘zda tutadi. Fransiya va yangi
Zelandiyada yer uchastkasini ijaraga olishga qaror qilganlarga yer
uchastkasini tanlashga, agrobiznesni rivojlantirish imtiyozli tovar
kreditini olishga yordam berish ko‘zda tutilgan. Shu bilan birga qator
davlatlarda (Fransiya, Angliya, Avstriya, Nidyerlandiya) qishloq
xo‘jaligiga mo‘ljallangan yerlarni ijaraga olishga da’vogarlarni kasbiy
tayyorgarligiga nisbatan qat’iy talablar joriy qilingan, xususan bunda
ularning agrar sohadagi ish tajribasi va boshlang‘ich mablag‘i kabi
jihatlar e’tiborga olinadi.
Finlyandiya Milliy yer xizmati davlat xizmati sifatida Qishloq va
o‘rmon xo‘jaligi vazirligining tarkibiga kiradi. Ushbu xizmat mamlakat
bo‘yicha 21 ta mintaqaviy bo‘limlariga (kadastr byurolari) ega. Kadastr
faoliyatini moliyalashtirish aralash ko‘rinishga ega bo‘lib, davlat
byudjeti hisobidan faqatgina ular faoliyati uchun zarur bo‘lgan
miqdordagi mablag‘ (taxminan 50%) ajratiladi, mablag‘ning qolgan
qismi esa, ish bajarish, kartografik mahsulotlarni sotish, pullik xizmat
ko‘rsatish hisobiga to‘ldiriladi. Shuningdek, yer-kadastr ishlari majmuini
yuritish uchun joylarda o‘zining munitsipal kadastr xizmatlari faoliyat
ko‘rsatadi. Davlat va munitsipal kadastr xizmatlari vakolatlari qat’iy
taqsimlangan: Finlyandiya Milliy yer xizmati qishloq xo‘jaligiga
mo‘ljallangan yerlar (aholi punktlaridan tashqaridagi yerlar), munitsipal
xizmatlar esa, o‘z hududlari doirasidagi yer resurslarini boshqaradilar.
yer
resurslari
boshqaruvi
sohasidagi
Angliya
tizimi
tor
yo‘nalishdagi boshqaruv funksiyalarini bajarishga ixtisoslashtirilgan
turli xizmatlarning tarmoqlari tizimini qamrab oladi. Mohiyat e’tibori
bilan BuYuk Britaniyada yer kadastri yerlarning kadastr hisobining
rejali asoslarini yuritish masalasini hal qiladigan Kartografiya milliy
xizmati; yer va ko‘chmas mulk egalari huquqlarini ro‘yxatga oluvchi
yerlarni ro‘yxatga olish xizmati shakllantiriladi.
241
Xorijiy mamlakatlarda yer resurslari sohasidagi boshqaruv
amaliyotini tahlil qilish yer munosabatlarini tartibga solishdagi
an’anaviy masala yerga nisbatan xususiy mulkchilik bilan bog‘liq.
Xalqaro tajriba asosida ushbu muammoni hal qilish maqsadida yerga
nisbatan davlat monopoliyasini o‘rnatish bozor munosabatlari sharoitida
davlat yer siyosatining markaziy masalasi bo‘lmasligi lozimligini
ko‘rsatmoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: |
