Toshkent davlat yuridik universiteti

E’tibor  qarating! 
Xorijiy  mamlakatlarda  yer  huquqining 
rivojlanishi  xususiyatlaridan  kelib  chiqqan  holda,  ushbu  davlatlarni 
ikki  guruhga
  ajratib  o’rganish  mumkin: 
1)
  bozor  iqtisodiyoti 
rivojlangan  va  yer  munosabatlarini  huquqiy  tartibga  solishning 
barqaror  tizimi  ishlab  chiqilgan  davlatlar; 
2)
  yer  islohotlari  amalga 
oshirilayotgan rivojlangan davlatlar.  

---

227 
 
borasida  munozaralar  ketmoqda.  Ko‘plab  olimlar  yerga  nisbatan 
munosabatlarni  tartibga  solishga  faqatgina  fuqarolik  va  ma’muriy 
qonunchilik normalaridan tashqari, kompleks yondashuvning zarurligini 
tan  oladilar.  Deyarli  barcha  mamlakatlarda  yerlardan  foydalanish  va 
ularni  muhofaza  qilishni  tartibga  solishga  qaratilgan  alohida  maxsus 
normativ-huquqiy hujjatlar qabul qilingan.  
Dastlab  bozor  iqtisodiyoti  rivojlangan  mamlakatlarda  yer  huquqi 
institutlarini  o‘rganib  chiqsak.  Ta’kidlash  lozimki,  bozor  iqtisodiyoti 
rivojlangan  mamlakatlarda  yer  munosabatlarini  huquqiy  tartibga  solish 
allaqachon  barqarorlik  kasb  etib  ulgurgan  va  nisbatan  yuqori  darajada 
amalga oshirilmoqda.   
Ushbu  davlatlarda  yer  huquqining  asosiy  instituti  mulk  huquqi 
instituti  bo‘lib,  u  xorijiy  mamlakatlar  yer  huquqining  boshqa 
institutlariga  ham  o‘z  ta’sirini  ko‘rsatadi  va  shunga  ko‘ra,  ushbu 
davlatlar  yer  qonunchiligida  va  yer-huquqiy  adabiyotlarida  haqli 
ravishda markaziy o‘rinni egallagan.   
yerga  nisbatan  mulkiy  munosabatlarni  huquqiy  tartibga  solish 
nazariyasi  va  amaliyotiga  xorijiy  mamlakatlarda  huquqni  ommaviy  va 
xususiyga  bo‘lish  an’anasi  sezilarli  ta’sir  ko‘rsatadi.  Xorijiy 
mamlakatlarning  zamonaviy  yer  huquqida  mulkning,  xususan  yer 
mulkchiligining  “ijtimoiy  funksiyasi”  nazariyasi  keng  tarqalgan  va 
huquqiy  jihatdan mustahkamlangan  bo‘lib,  u  yerga  nisbatan  mulkchilik 
munosabatlariga  davlat  aralashuvining  zaruriyatini  asoslaydi  va  yer 
mulkdorining  huquqlari doirasini ommaviy manfaatlar nuqtai nazaridan 
cheklashni  ko‘zda  tutadi  va  bu  ommaviy  manfaatlarning  xususiy 
manfaatlardan ustun turishi bilan asoslantiriladi.   
yerga  nisbatan  davlat  va  xususiy  mulkchiligi  bilan  bir  qatorda 
xorijiy  mamlakatlarda  yer  ijarasi  shartnomasi  va  ijara  munosabatlari 
alohida  ahamiyatga  ega.  Xorijiy  mamlakatlar  yer  qonunchiligida  yer 
ijarasi,  ijarachilarning  huquq  va  majburiyatlari,  yer  uchastkasi 
ijarachilarining  huquq  va  manfaatlarining  kafolatlari  masalalari 
atroflicha tartibga solingan.  
Xorijiy  mamlakatlar  yer  huquqida  yer  munosabatlari  sub’ektlariga 
ham  alohida  o‘rin  ajratilgan.  Ushbu  institut  nafaqat  yer,  balki  bir  qator 
boshqa huquq sohalariga ham ta’sir etishi bilan ahamiyatlidir.