Toshkent davlat yuridik universiteti

Yerlarni  o‘zboshimchalik  bilan  egallab  olinishdan  himoya 
qilinishi 
Yer  kodeksida  alohida  belgilangan.  Ushbu  kodeksning  91-
moddasiga  binoan  o‘zboshimchalik  bilan  egallab  olingan  yer 
uchastkalari  ularga  g‘ayriqonuniy  ravishda  egalik  qilingan  va 
foydalanilgan  vaqtda  qilingan  sarf-harajatlar  qoplanmagan  tarzda 
tegishliligiga  ko‘ra  qaytariladi.  Yer  uchastkalarini  foydalanish  uchun 
yaroqli  holatga  keltirish  yer  uchastkalarini  o‘zboshimchalik  bilan 
egallab olgan shaxslar hisobidan amalga oshiriladi.  
  Yer  qonunchiligida  yerdan  foydalanuvchilarga  ishlab  chiqarish 
faoliyati  davrida  ularga  yetkazilgan  zarar,  nobudgarchilikning  o‘rnini 
qoplash  masalasi  ham  hal  qilingan.  Yer  kodeksining  86-moddasida 
ko‘rsatilishicha,  yer  uchastkasidan  foydalanuvchiga  yetkazilgan  zarar 
(shu  jumladan  boy  berilgan  foyda)  ning  o‘rni  quyidagi  hollarda  to‘la 
hajmda  qoplanadi:  yerlar  olib  qo‘yilgan,  qayta  sotib  olingan  yoki 
vaqtincha  egallab  turilganida;  suv  havzalari,  kanallar,  kollektorlar, 
shuningdek  qishloq  xo‘jaligi  ekinlari  va  dov-daraxtlar  uchun  zararli 
moddalar 
chiqaradigan 
boshqa 
ob’ektlar  qurish  va  ulardan 

---

68 
 
foydalanishning  ta’siri  hamda  yuridik  va  jismoniy  shaxslarning  hosil 
kamayishiga  va  qishloq  xo‘jaligi  mahsulotining  sifati  yomonlashuviga 
olib  boradigan  boshqa  hatti-harakatlari  oqibatida  yerlarning  sifati 
yomonlashgan  taqdirda  qoplanishi  kerak.  Yetkazilgan  zarar  aybdor 
korxona, tashkilot tomonidan qoplanadi.  
  Yuqorida 
aytilganlardan 
tashqari, 
yer 
qonunchiligida 
belgilanishicha,  yer  egalari,  mulkdorlari,  foydalanuvchilar,  ijarachilar 
boshqa yer egalari, yerdan foydalanuvchilar, yer uchastkasi ijarachisi va 
mulkdorlarining  huquqlarini  buzmasliklari  shart  (Yer  kodeksining  40-
moddasi).  Demak,  qonun  yer  egasi,  yerdan  foydalanuvchi,  ijarachi  va 
yer  uchastkasi  mulkdorlariga  majburiyat  yuklash  orqali,  boshqa  yerdan 
foydalanuvchilarning huquqini himoya qilyapti.  
  Demak, aytilganlardan xulosa qilganda, yerdan foydalanish huquqi 
qonun 
bilan 
kafolatlangan. 
Yerdan 
foydalanish 
huquqining 
kafolatlanganligi, 
qonun 
bilan 
muhofaza 
qilinishi 
yerdan 
foydalanuvchilarning 
ishlab 
chiqarish 
faoliyati 
barqarorligini 
ta’minlashga, ular faoliyatini rivojlantirishga xizmat qiladi.