Тошкент давлат юридик университети

“radiatsiya (lot. “radiation”-
nurlanish,“radiare”-nur chiqarmoq, tarqatmoq)
-yadroviy o’zgarishlar 
oqibatida vujudga keladigan elektromagnit va korpuskulyar (mayda 
zarrachali) nurlanishlar” sifatida ta’riflangan. Radiatsiya umumlashgan 
tushuncha bo’lib, o’z ichiga tabiatda uchraydigan yoki sun’iy yo’l bilan 
olinadigan nurlanishning xilma xil turlarini qamrab oladi. 
Shuni alohida ta'kidlash lozimki,”O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti 
Shavkat Mirziyoevning tashabbusi asosida qabul qilingan 21 aprel 2017 

---

297 
yildagi “Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish sohasida davlat 
boshqaruvi tizimini takomillashtirish to‘g‘risida”
80
gi Farmon, hamda, 20 
aprel 2017 yilgi,”2017-2021 yillarda ichimlik suvi ta'minoti va 
kanalizatsiya tizimlarini kompleks rivojlantirish hamda modernizatsiya 
qilish dasturi to‘g‘risida”
81
gi, 2017 yil 21 apreldagi «2017-2021 yillarda 
maishiy chiqindilar bilan bog‘liq ishlarni amalga oshirish tizimini tubdan 
takomillashtirish va rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi PQ-2916-
sonli”
82
Qarorlari bugungi kunda chiqindilarning hosil bo‘lishi, to‘planishi, 
saqlanishi, tashilishi, utilizatsiya qilinishi, qayta ishlanishi, ko‘milishi va 
realizatsiyasini nazorat qilish sohasidagi ishlarni yangi zamonaviy
andozalarga mos talabini qo‘ydi. 
Mazkur farmonga ko‘ra: 
O‘zbekiston Respublikasi Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish 
davlat qo‘mitasi markaziy apparati tarkibida Chiqindilarning hosil bo‘lishi, 
to‘planishi, saqlanishi, tashilishi, utilizatsiya qilinishi, qayta ishlanishi, 
ko‘milishi va realizatsiyasini nazorat qilish inspeksiyasi, shuningdek, 
Qoraqalpog‘iston Respublikasi Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza 
qilish qo‘mitasi, viloyatlar va Toshkent shahar ekologiya va atrof-muhitni 
muhofaza qilish boshqarmalarining apparatlarida Inspeksiyaning hududiy 
bo‘linmalari; 
Qoraqalpog‘iston Respublikasi Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza 
qilish qo‘mitasi, viloyatlar ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish 
boshqarmalari huzurida «Toza hudud» davlat unitar korxonalari va 
shaharlarda hamda respublika tumanlarida tuman hokimliklari huzuridagi 
obodonlashtirish boshqarmalarining maishiy chiqindilarni tashib ketish 
bo‘yicha xizmatlar ko‘rsatish uchastkalari negizida ularning filiallari 
tashkil etilishi aniq ko‘rsatilib berildi. 
2006-2010 yillarda o‘tkazilgan tekshirishlar mobaynida aholi 
istiqomat joylarida 228 marta radiaktiv meyorlardan chetga chiqish og‘ish 
hollari aniqlangan. 
83
Mamlakatimizda radiatsiyaviy ta’sirga uchragan alohida hududlar 
mavjud bo‘lib, bu ushbu hududlarda atrof-muhitni radiatsiya ta’siridan 
muhofaza qilishni huquqiy tartibga solish zaruriyatini keltirib chiqaradi.
Yuqoridagilardan ko‘rinib turibdiki mamlakatimizda, chiqindilar va 
radiatsion xavfsizlikni ta’minlash masalalariga alohida etibor berilmoqda.
80
O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2017 y., 17-son, 287-modda 
81
Xalq so‘zi,2017 yil 22 aprel 
82
Xalq so‘zi,2017 yil 22 aprel 
83
O’zbekiston Respublikasida atrof-muhit holati va tabiiy resurslardan foydalanish to’g’risidagi Milliy ma’ruza / 
N.M.Umarov tahriri ostida; O’zbekiston Respublikasi Tabiatni muhofaza qilish qo’mitasi. – Toshkent: Chinor ENK, 
2013.157;172-betl 

---

298 
“Radiatsiyaviy xavfsizlik to‘g‘risida”gi Qonunida “radiatsiyaviy 
xavfsizlik holatini baholash” va “radiatsiyaviy xavfsizlikni ta’minlash” 
tushunchalarining mazmun-mohiyati ochib berilgan.
84
Radiatsiyaviy xavfsizlikni ta’minlashni tartibga solish ikkita usul 
bilan ya’ni, imperativ (buyruq) va dispozitiv usullar bilan amalga 
oshiriladi. Imperativ usul huquq normalari bilan tartibga solingan ijtimoiy 
munosabatlar ishtirokchisiga buyruq bilan ta’sir ko‘rsatish usulidir. 
Dispozitiv usul huquqiy munosabatlarning teng huquqli tomonlar bo‘lgan 
ishtirokchilari o‘rtasidagi munosabatlarni tartibga solish usulidir.
Radiatsiyaviy xavfsizlikni ta’minlashni tartibga solish, chiqindilar 
va xavfli ashyolar bilan muomala qilish faoliyati dispozitiv usuli o‘zida 
tartibga solishning uchta usulini mujassam etadi: a) huquqiy xarakterga 
ega bo‘lgan harakatlarni sodir etishga ijozat berish; b) radioaktiv ashyolar 
bilan munosabatda bo‘lish bo‘yicha huquq normalari bilan tartibga 
solingan ijtimoiy munosabatlar ishtirokchilariga ma’lum huquqlar berish; 
v) radioaktiv ashyolar bilan munosabatda bo‘lish bo‘yicha o‘zaro 
munosabatlar ishtirokchilari bo‘lgan shaxslarga o‘z axloqini tanlash 
imkoniyatini berish.
Radiatsiyaviy xavfsizlikni ta’minlash, chiqindilar va xavfli ashyolar 
bilan muomala qilish faoliyati alohida ekologik xavfliligi va strategik 
ahamiyatga ega ekanligi bois ushbu sohada asosan huquqiy tartibga 
solishning imperativ usullari qo‘llaniladi. Bu usullar davlatning rahbariy 
ko‘rsatmalari, talablari, ta’qiqlari va ruxsatlari asosiga quriladi. Shunday 
qilib, ushbu institut o‘ziga xosliklarga ega va shu jihati bilan ekologiya 
huquqining boshqa institutlaridan farq qiladi. Odamlar sog‘lig‘i va atrof 
tabiiy muhitni radioaktiv ashyolarning zararli ta’siridan muhofaza qilish 
sohasida yuzaga keladigan ijtimoiy munosabatlarni huquqiy tartibga solish 
predmetidir.