Тошкент давлат юридик университети тадбиркорлик (бизнес) ҲУҚУҚИ

 
Шартномаларни тузиш бўйича 
асосий қоидалар 
 
Шартнома икки ва ундан ортиқ 
тарафлар ўртасида тузиладиган битим 
бўлганлиги сабабли у оферта, акцепт, 

---

VI БОБ. Тадбиркорлик фаолиятида шартномалар
190 
юридик экспертизадан ўтказиши ва шартномани имзолаш 
босқичларидан. Таклиф 
оферта
, таклифни киритган шахс эса 
оферент
деб аталади. Таклифнинг қабул қилиниши 
акцепт
, 
таклифни қабул қилган шахс эса 
акцептант
деб аталади. 
Шартномани тузиш офертадан бошланади. Оферталар икки турга 
бўлинади. Булар:

---

VI БОБ. Тадбиркорлик фаолиятида шартномалар
191 
Акцептлаш муддати 
кўрсатилган оферта
Акцептлаш муддати 
кўрсатилмаган оферта 
Одатда, 
офертада 
унга 
берилиши керак бўлган жавоб 
муддати кўрсатилган бўлса, 
оферент шу муддат ичида ўз 
офертасига 
жавоб 
кутиши 
лозим. Акс ҳолда, агар у 
муддатнинг охиригача кутмай 
туриб, бошқа шахс билан 
шартнома 
тузса, 
офертани 
биринчи қабул қилган ва шу 
билан шартнома тузган деб 
ҳисобланган тарафга етказилган 
зарарни 
қоплашга 
мажбур 
бўлади. 
Офертада жавоб муддати 
кўрсатилмаган бўлса, у ҳолда 
музокаралар қандай усулда 
олиб борилаётганлиги муҳим 
аҳамият 
касб 
этади. 
Музокаралар 
орали 
шартноманинг 
шартлари 
шакллантирилиши мумкин. 
Оғзаки берилган оферта, музокаралар юзма-юз мулоқот, телефон 
ёки радио орқали олиб борилаётганлигидан қатъи назар, агар у 
дарҳол акцептланса, оферентни «боғлаб» қўяди. Ёзма берилган 
оферта эса, аввал унинг матни билан танишиб чиқишни, жавоб матни 
тузишни ва уни оферентга топширишни талаб қилади. Шунинг учун 
оферент жавоб етиб келиши учун зарур бўлган муддат ичида оферта 
билан «боғланган» бўлади. 
Офертада кўрсатилган ёки жавоб етиб келиши учун зарур 
бўлган муддат ичида акцепт етиб келганлиги шартнома тузилганлиги 
билан тенг. Аксинча, агар кўрсатилган муддат ичида акцепт келмаса, 
у ҳолда офертанинг оферентни «боғлаб» турган кучи йўқолади ва 
оферент аввал ўзи берган таклифдан келиб чиққан мажбуриятлардан 
озод бўлади. 
Шартномани тузиш учун берилган таклифда қуйидагилар 
мавжуд бўлсагина 
оферта
деб ҳисобланади: 
1. Бўлғуси шартноманинг барча муҳим шартлари; 
2. Оферта юборилаётган шахс аниқ кўрсатилганлиги. 
Агар берилган таклифда бу бандлардан биттасига риоя 
қилинмаган бўлса ҳам, у оферта деб эмас, балки 
офертага даъват
деб 
ҳисобланади ва уни берган шахсга ҳеч қандай мажбуриятларни 
юкламайди. Бундай даъватга турли жавоблар келиши мумкин. Балки 

---

VI БОБ. Тадбиркорлик фаолиятида шартномалар
192 
улардан баъзиларида шартномани тузиш учун зарур бўлган барча 
шартлар санаб ўтилган ва офертага даъват этган шахс номига 
юборилган бўлиши ҳам мумкин. Бундай жавоб оферта кучига эга 
бўлади, лекин уни шартноманинг тузилишига олиб келадиган акцепт 
деб бўлмайди, чунки у ҳуқуқий маънодаги шартнома тузиш ҳақидаги 
таклифга келган жавоб эмас.