Toshkent davlat yuridik universiteti soliq huquqi

Kirish
7
Glossariy	10
1-bob. Soliq huquqining asosiy jihatlari	17
Soliqlarning kelib chiqishi
Soliqlarning tushunchasi va ahamiyati
Soliq huquqi predmeti, usuli va manbalari
Soliq huquqiy munosabatlar
Soliq huquqiy munosabatlar sohasida vakolatli bo‘lgan davlat boshqaruv organlari
2-bob. Soliq majburiyatining huquqiy asoslari 2.1. Soliq majburiyati tushunchasi va amalga oshirish tartibi	63
2.2. Soliq solish obyektlari va soliq solish bilan bog‘liq obyektlarning hisobini yuritish
2.3. Soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlarni to‘lash majburiyati
3-bob. Soliq nazoratini huquqiy jihatdan tartibga solish 3.1. Soliq nazoratining o‘ziga xos jihatlari	773
3.2. Soliq nazoratining shakllari 3.3. Soliq nazoratini amalga oshirishda soliq tekshiruvlarini o‘ziga xos jihatlari
4-bob. O‘zbekiston Respublikasida soliq va boshqa majburiy to‘lovlar tizimining asosiy tavsifi va elementlari	95
4.1. Soliq va boshqa majburiy to‘lovlar tizimi
4.2. Soliq va boshqa majburiy to‘lovlarning o‘ziga xos xususiyatlari
4.3. Soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlarning elementlari
5-bob. Umumdavlat soliqlarining huquqiy tavsifi	105
5.1. Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig‘i
5.2. Jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘i
5.3. Qo‘shilgan qiymat solig‘i
5.4. Aksiz solig‘i
5.5. Yer qa’ridan foydalanuvchilar uchun soliqlar va maxsus to‘lovlar
5.6. Suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq
6-bob. Mahalliy soliqlarining huquqiy tavsifi	143
6.1. Mol-mulk solig‘i
6.2. Yer solig‘i
6.3.Obodonlashtirish va ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish solig‘i
6.4. Transport vositalariga benzin, dizel yoqilg‘isi va gaz ishlatganlik uchun olinadigan soliq
7-bob. Boshqa majburiy to‘lovlar tizimi va tavsifi	167
7.1. Ijtimoiy jamg‘armalarga majburiy to‘lovlar
7.2. Respublika yo‘l jamg‘armasiga majburiy to‘lovlar
7.3. Budjetdan tashqari umumta’lim maktablari, kasb-hunar kollejlari akademik litseylar va tibbiyot muassasalarini rekonstruksiya qilish, mukammal ta’mirlash va jihozlash jamg‘armasiga majburiy ajratmalar
7.4. Davlat boji
7.5. Bojxona to‘lovlari
7.6. Tovarlarning ayrim turlari bilan chakana savdo qilish va ayrim turdagi xizmatlar ko‘rsatish uchun yig‘im
8-bob. Soliq solishning soddalashtirilgan tizimi va soliq to‘lovchilarning ayrim toifalariga soliq solishning o‘ziga xos xususiyatlari	196
8.1. Soliq solishning soddalashtirilgan tizimining o‘ziga xos xususiyatlari
8.2. Yagona soliq to‘lovi
8.3. Yagona yer solig‘i
8.4. Qat’i belgilangan soliq
8.5. Soliq to‘lovchilarning ayrim toifalariga soliq solishning o‘ziga xos xususiyatlari
9-bob. Soliq huquqbuzarligi uchun javobgarlikka tortishning huquqiy asoslari	227
9.1. Soliq huquqbuzarligi tushunchasi va o‘ziga xos xususiyatalari
9.2. Soliq kodeksi bo‘yicha javobgarlik
9.3. Soliq qonunchiligini buzganlik uchun ma’muriy javobgarlik
9.4. Soliq qonunchiligini buzganlik uchun jinoiy javobgarlik
10-bob. Chet mamlakatlar soliq tizimi va O‘zbekiston Respublikasi soliq tizimi bilan solishtirma tahlili	243
10.1. Rivojlangan mamlakatlarda soliq tizimi modellari va ularning belgilari
10.2. Jahon soliq modellarining o‘ziga xos xususiyatlari
10.3. O‘zbekiston Respublikasi soliq tizimining jahon soliq tizimi modellari bilan solishtirma tahlili
10.4. AQShda soliq tizimi va O‘zbekiston Respublikasi soliq tizimi bilan solishtirma tahlili
10.5. Germaniyada soliq tizimi va O‘zbekiston Respublikasi soliq tizimi bilan solishtirma tahlili
10.6. Fransiyada soliq tizimi va O‘zbekiston Respublikasi soliq tizimi bilan solishtirma tahlili
Ilovalar	262
Tavsiya etiladigan adabiyotlar ro‘yxati	288

KIRISH
Soliq huquqi darsligi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2013-yil 28-iyundagi “Yuridik kadrlar tayyorlash tizimini yanada takomillashtirih chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi № PQ–1990-sonli qaroriga asosan 2013-yil 31-dekabrda tasdiqlangan “Huquqiy fanlar va predmetlar bo‘yicha yangi avlod darsliklar va o‘quv qo‘llanmalar tayyorlash kompleks dasturi”ga muvofiq tayyorlangan.

Mamlakatimizda bozor munosabatlari rivojlanishi sharoitida soliq huquqining roli tobora oshib bormoqda. O‘zbekiston Respublikasining soliq tizimida mamlakatni modernizatsiya va isloh etish, iqtisodiyotni erkinlashtirish jarayonlarini chuqurlashtirish vazifalaridan kelib chiquvchi o‘zgarishlar yuz bermoqda. Yurtboshimiz tomonidan mamlakatimizda soliq siyosatini yanada takomillashtirish zarurligi ham muhim ustuvor vazifalardan biri sifatida e’tirof etildi. Mamlakatimizning Birinchi rahbari o‘z ma’ruzalarida soliq to‘lovchilarga soliqqa tortish tizizmida qo‘shimcha imtiyozlar va preferensiyalar berish, soliqlarni unifikatsiya qilish, soliq yukini yengillashtirish, soliq qonunchiligini barqarorligini ta’minlash hamda ushbu yo‘nalishda ilg‘or mamlakatlar ijobiy tajribalaridan foydalanish lozimligini ta’kidlab o‘tdilar¹.

Oxirgi yillarda mamalakatimizda amalga oshiriliyotgangan islohatlar natijasida soliq qonunchilik hujjatlari takomillashib bormoqda. Har yilning oxirida soliq va budjet siyosatining asosiy yo‘nalishlari qabul qilinishi munosabati bilan O‘zbekiston Respublikasining Soliq kodeksiga kiritilayotgan o‘zgartirish va qo‘shimchalarni, shuningdek soliq ma’murchiligini soddalashtirishga, soliqqa oid huquqbuzarliklar uchun javobgarlikni liberallashtirishga, soliq yukini kamaytirishga, soliq tekshirishlarini yanada qisqartirish va uning tizizmini takomillashtirishga qaratilgan chora-tadbirlar orqali tadbirkorlik subyektlariga keng shart-sharoitlar yaratilmoqda².

Mazkur holatlar “Soliq huquqi” fanini o‘rganishning zaruratini keltirib chiqaradi. Soliq huquqi me’yorlari mamlakatda ro‘y berayotgan bozor iqtisodiyoti rivojlanishi hamda mulkchilikni turli shakllaridagi xo‘jalik yurituvchi subyektlar bilan bog‘liq o‘zgarishlarni o‘zida aks ettiradi. Ushbu me’yorlar davlat organlari, fuqarolar va tadbirkorlik subyektlarining soliq sohasidagi huquq va majburiyatlarini mustahkamlaydi.

Soliq huquqi me’yorlarini bilish va ularni amaliyotga qo‘llay olish yuqori malakali yuridik kadrlarni tayyorlashda qo‘yiladigan majburiy talablardan biri sifatida belgilangan. Ushbu fandan oliy huquqshunoslik ta’lim muassasalarida saboq berilishi nafaqat soliq qonunchiligining asosiy hujjatlarini, balki huquqiy ta’lim tizimida mustaqil fan sifatida soliq huquqining nazariy asoslarini ham o‘rganish muhimligini nazarda tutadi.

“Soliq huquqi” fanining o‘qitilishidan asosiy maqsad – talabalarda soliq huquqining asosiy institutlari, soliq huquqiy munosabatlarining mazmuni va tuzilishi, soliq va boshqa majburiy to‘lovlar tizimi, soliq huquqbuzarliklari uchun yuridik javobgarlik, xalqaro soliq munosabatlarining huquqiy asoslari to‘g‘risidagi tasavvurlarning paydo bo‘lishi, shuningdek huquqiy tamoyillar asosida soliq islohotlarini amalga oshirish zaruriyati, O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi va boshqa qonunlari doirasida huquqiy shakl va vositalarni qo‘llash, davlat va soliq to‘lovchilar o‘rtasidagi moliyaviy munosabatlarni tartibga soluvchi asosiy vosita sifatidagi soliqlarning yuridik mohiyatini tushunib olish, davlat faoliyatining barcha jabhalarida islohotlarni amalga oshirish jarayonida soliq huquqi nazariyasi va amaliyotiga ega bo‘lgan yuqori professional darajadagi mutaxassislarni tayyorlashdan iboratdir.

“Soliq huquqi” fani talabalarda qonunlarga rioya etish va ularni hurmat qilish, shaxslarning huquqlari va erkinliklarini himoya qilish, mulkchilik, davlat va soliq to‘lovchi o‘rtasidagi muvozanatga rioya qilish, shuningdek ularga turli murakkab soliq munosabatlarini hal etuvchi yuqori malakali huquqshunos bo‘lib yetishish imkoniyatini ta’minlash uchun mo‘ljallangan.

Mazkur darslik soliq huquqining predmeti, usuli va vazifalari; davlat iqtisodiyotini isloh qilishda soliqlarning tutgan o‘rni; soliq huquqining asosiy institutlari mazmuni, soliq huquqiy munosabatlarining tuzilishi; soliq nazorati va soliq majbutiyati; soliq va boshqa majburiy to‘lovlar tizimi va ularning yuridik tavsifi; soliq solishning soddalashtirilgan tizimi; alohida subyektlarga soliq solishning o‘ziga xos xususiyatlari; soliq huquqbuzarliklari uchun yuridik javobgarlikni qo‘llash tartibi; chet mamlakatlar soliq tizimi kabi masalalarni yoritib berishni nazarda tutadi.

Ushbu darslik mutaxassislik bo‘yicha ta’lim olayotgan talabalarga, ta’lim muassasasining ilmiy xodimlari, shuningdek soliq huquqiy munosabatlari bilan qiziquvchi keng kitobxonlar doirasiga mo‘ljallangan.
GLOSSARIY
Asosiy ish joyi – ish beruvchi mehnat to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga muvofiq xodimning mehnat daftarchasini yuritishi shart bo‘lgan ish joyi.