Toshkent davlat yuridik universiteti soliq huquqi

7.1. Ijtimoiy jamg‘armalarga majburiy to‘lovlar (O‘zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 305 – 315-moddalari)
O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari ijtimoiy ta’minotga muhtoj bo‘lganda, ya’ni pensiya yoshiga yetganda, mehnat qobiliyatini to‘liq yoki qisman yo‘qotganda, boquvchisini yo‘qotgan hollarda ijtimoiy yordam olish huquqiga egadirlar. Ushbu huquqiy me’yorlar O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasida hamda 1993-yil 3-sentabrda qabul kilgan “Fuqarolarning davlat pensiya ta’minot to‘g‘risida”gi Qonunida belgilab berilgan.

Pensiya ta’minoti tizimidagi boshqaruv tuzilmasini takomillashtirish davlat ijtimoiy sug‘urtasi bo‘yicha majburiy badallar to‘liq yig‘ilishini samarali tashkil qilish, amaldagi boshqaruv tuzilmalarini qisqartirish hamda pensiyalar va nafaqalar to‘lashga yo‘naltiriladigan mablag‘lardan foydalanish samaradorligini oshirish maqsadida Vazirlar Mahkamasining 2000-yil 15-noyabrdagi “O‘zbekiston Respublikasi pensiya ta’minotini takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 444-sonli qarori bilan budjetdan tashqari Pensiya jamg‘armasiga mablag‘ to‘plash va mablag‘ to‘liq tushishi ustidan nazorat qilish funksiyasi O‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo‘mitasi zimmasiga yuklatildi va budjetdan tashqari Pensiya jamg‘armasiga majburiy to‘lovlar soliqlarga tenglashtirildi. Pensiya jamg‘armasining daromadlari va xarajatlari har yili O‘zbekiston Respublikasining yig‘ma budjeti tarkibiga kiritiladigan bo‘ldi hamda Pensiya jamg‘armasiga majburiy ajratmalarni hisoblab chiqish va to‘lash tartibi buzilganligi uchun xo‘jalik yurituvchi subyektlarga nisbatan moliyaviy jazolar qo‘llanilishi, shu jumladan to‘lovlar o‘z vaqtida to‘lanmaganligi uchun penya hisoblanishi qonun hujjatlarida belgilab qo‘yildi.

Budjetdan tashqari Pensiya jamg‘armasiga mablag‘lar to‘plash tartib qoidalari Vazirlar Mahkamasining 2000-yil 23-dekabrdagi “Budjetdan tashqari Pensiya jamg‘armasi mablag‘larini shakllantirish va sarflash tartibi to‘g‘risidagi Nizomni tasdiqlash haqida”gi 498-sonli qarori bilan tasdiqlangan Nizom asosida 2004-yilgacha amalga oshirilib keldi.

Vazirlar Mahkamasining 2003-yil 25-dekabrdagi 567-sonli qarori bilan budjetdan tashqari Pensiya jamg‘armasiga ajratmalarni hisoblash va to‘lash tartiblarini soddalashtirish maqsadida, budjetdan tashqari Pensiya jamg‘armasiga ajratmalar, bandlik fondiga ajratmalar va kasaba uyushmalari jamg‘armasiga ajratmalar birgalikda yagona ijtimoiy to‘lov nomi bilan yuritiladigan bo‘ldi.

Hozirgi kunda mazkur jamg‘arma faoliyati, daromad manbanlarini shakllantirish va Pensiyalar, ijtimoiy nafaqalar, kompensatsiya to‘lovlari va boshqa to‘lovlarni moliyalashtirish tartibi 2010-yil 19-fevralda tasdiqlangan “O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi budjetdan tashqari Pensiya jamg‘armasi to‘g‘risida”gi Nizom asosida tartibga solinadi.

O‘zbekiston Respublikasi Soliq kodeksiga asosan ijtimoiy jamg‘armalarga majburiy to‘lovlar tarkibiga yagona ijtimoiy to‘lov va fuqarolarning budjetdan tashqari Pensiya jamg‘armasiga sug‘urta badallari; budjetdan tashqari Pensiya jamg‘armasiga majburiy ajratmalar kiradi.