Toshkent davlat yuridik universiteti shaxsiy rivojlanish

A.Maslouning ehtiyojlar piramidasi 
Piramidadan ko‘rib turganimizdek, inson e’tirof va o‘zligini 
namoyon qilishga oliy maqsad sifatida qaraydi. Rivojlanishning ushbu 
bosqichida o‘z imiji ustida ishlash amalga oshiriladi. Bundan kelib 
chiqadiki, imijning rivojlanishi majburiy hodisa emas, balki 
rivojlanishning tabiiy jarayonidir.
 
O‘zini o‘zi baholashning ahamiyati, o‘z obrazini yaratish 
 
O‘zini o‘zi baholash ilk bolalikdan, yutuqlar va omadsizliklardan 
orttirilgan tajribadan boshlanadi. Bunda insonni o‘rab turgan atrof-muhit 
juda katta rol o‘ynaydi. Boshqalar tomonidan ko‘rsatilgan jismoniy va 
ruhiy g‘amxo‘rlik insonning o‘ziga nisbatan ijobiy munosabatining 

---

184 
shakllanishiga yordam beradi. Ulg‘aygach esa uning o‘zi to‘g‘risidagi 
fikri boshqalar fikriga unchalik ham bog‘liq bo‘lmaydi, chunki u ruhiy 
jihatdan shakllanib bo‘lgan va nimalarga qodirligini yaxshi biladi. Biroq 
shunda ham inson atrofdagilarning e’tirofi va tanqidiga muhtoj bo‘lsa, 
bu uning o‘z-o‘zini baholash darajasi baland yoki pastligidan darak 
beradi.
O‘z-o‘zini baholashning baland darajasi 
– bunda inson o‘z 
muvaffaqiyatlarini orttirib ko‘rsatishga moyil bo‘ladi. Bu ko‘pincha 
boshqalarning muvaffaqiyatlarini kamsitish bilan kuzatiladi. Tanqiddan 
og‘rinadi, o‘z fikrini agressiv tarzda himoya qiladi. Natija – atrofdagilar 
bilan munosabatlarda qiyinchiliklar, o‘zlikni namoyon qilishda 
muammolar tug‘iladi.
O‘z-o‘zini baholashning past darajasi 
– bu o‘z ahamiyati va 
qobiliyatlarini kamsitadi. O‘z muvaffaqiyatlarini tasodif, boshqa 
odamning yordami, omad bilan bog‘laydi va eng oxirida o‘zining 
kuchini e’tirof etadi. O‘qish, ish, karyera va shaxsiy hayotidagi 
muvaffaqiyatlar o‘rtacha bo‘ladi. 
Ma’lumki, muvaffaqiyatli insonlar boshqalardan ajralib turishni 
istaydilar va bunga asoslari bor. Ular ajralib turish uchun imkoniyatlarni 
muntazam izlaydilar. Lekin ayrimlar ajralib turishga harakat ham 
qilmaydilar. Ular e’tibordan qochadilar, chetga o‘tadilar, o‘zlariga 
e’tiborni tortmaydilar. Nega?
Birinchi sabab bu – qo‘rquv. Tavakkal qilsamu, yutqizsam nima 
qilaman? G‘oya bersam-da, bu boshlig‘imga qarshi qilib qo‘ysa-chi? 
Hamkasblarim zarar ko‘rib qolsa-chi? Imijimni ko‘tarish va o‘zimni 
ko‘rsatishimga nima halaqit beradi? 

---

185 
Qo‘rquv 
 
 
 
 
 
Manmanlik 
Tartibning buzilishi 
 
 
 
Impulsivlik 
Chetga qochmoq
 
 
 
O‘jarlik 
Kechiktirish
 
 
 
 
Himoya 
Pala-partishlik 
 
 
 
 
Inkor etish 
Narsissizm
 
 
 
 
Rad etish 
Umidsizlik
 
 
 
 
Cheklanganlik
Tasavvur va qiziqishning yo‘qligi
Kibr 
Ushbu fikrlarni muhokama qiling:
“O‘sish yo‘q ekan, demak, 
kunbotar yaqin” (kichik Seneka). 
“To‘dadan chiqib ketish hech qachon kech emas. Orzuyingga 
ergash, maqsading sari intil” (Bernard Shou). 
O‘z-o‘zini takomillashtirish uchun ko‘plab usul va tavsiyalar 
mavjud. Amerikalik olim Stiv J.Skottning “Yaxshi yashash uchun 77 
yaxshi odat” kitobidagi o‘zgarishlar dasturida ularga misollar keltirilgan:

Zararli odatlardan voz kechish 

Kuchli xususiyatlar bilan o‘ynash

Kichik bo‘lsa ham erishsa bo‘ladigan vazifalarni tanlash 

O‘z xatolari ustidan kulish 

Sayohatdan zavqlanish 

Doim nima bilandir mashg‘ul bo‘lish 

Yozuvlar va qaydlar qilib borish 

---

186 
Butun umr davomida komillikka, yuqori mansablarga erishish 
uchun nafas gimnastikasi va boshqa pozitiv amallarni bajarish. Eng 
muhimi, bu hech qachon to‘xtab qolmaydigan jarayon ekanligini anglab 
yetish.