Тошкент давлат юридик университети ихтисослаштирилган филиали 2-курс талабалари учун

Variant 4 
A bo‘lim 3-savol 
Qadimdan insonlarda o‘zaro ma’lumotlar almashish ehtiyoji mavjud 
bo‘lgan. Insonlar o‘rtasida aloqa muntazam ravishda olib boriladi. Aloqa bu turli 
vositalar yordamida ma’lumot yuborish va qabul qilib olishdir. Taraqqiyot natijasida 
aloqa vositalari ham rivojlanib bordi. Aloqa vositalari davlat, qurolli kuchlar, ishlab 
chiqarish, transport harakati va maishiy maqsadlarda ishlatiladi. Aloqaning asosiy 
vazifalari belgilab qo‘yilgan. O‘zbekiston Respublikasining “Aloqa to‘g‘risida”gi 
qonunining 1-moddasida aloqaning vazifalari ko‘rsatilgan “Aloqa O‘zbekiston 
Respublikasi xo‘jalik va ijtimoiy infrastrukturasining tarkibiy qismi bo‘lib, 
aholining, xo‘jalik subyektlarining, davlat idoralarining pochta, telefon, telegraf, 
radio va axborotning o‘zga turlarini uzatish va qabul qilish hamda aloqa tarmog‘i 
orqali jo‘natilayotgan ashyolarni yetkazib berishga bo‘lgan ehtiyojlari qondirilishini 
ta'minlaydi.” Bundan tashqari ushbu qonunning kirish qismida “O‘zbekiston 
Respublikasining «Aloqa to‘g‘risida»gi Qonuni aloqa tarmoqlarini tashkil 
qilishning umumiy huquqiy, iqtisodiy asoslarini, aloqa shohobchalarini barpo etish 
va ulardan foydalanishda, aloqa xizmati ko‘rsatishda mulkchilik shaklidan qat'iy 
nazar korxonalar, muassasalar, tashkilotlarning va fuqarolarning aloqa vositalariga 
egalik qilish, ulardan foydalanish, ularni tasarruf etish va boshqarish sohasidagi 
huquqlari va vazifalarini, shuningdek berilgan huquqlarni buzganlik va vazifalarini 
bajarmaganlik uchun javobgarlik choralarini belgilaydi” deyilgan. 
A bo‘lim 1-savol 
Portlash uchun mo‘ljallangan barcha jihozlar portlovchi qurilmalar deyiladi 
hamda maxsus ishlab chiqariladi, ma'lum sharoitda portlashga mo‘ljallangan 
bo‘ladi. Portlovchi jihoz ikki qismdan iborat: portlash zaryadi va ta'sir etuvchi 
detonator. Ishlab chiqarilishiga qarab ikkiga bo‘linadi: 1) sanoatda ishlab chiqarish. 
2) qo‘lbola portlatish qurilmalari (QPQ). O‘zbekiston Respublikasi Ichki Ishlar 
Vazirligining “Muomalada bo‘lgan ro‘yxatga olinmagan o‘qotar qurol va uning o‘q-
dorilarini, portlovchi modda va portlatish qurilmalarini ichki ishlar organlari 
ixtiyoriga topshirish qoidalarini tasdiqlash to‘g‘risida” 2932-sonli buyrug‘ida 
qo‘lbola portlovchi qurilmalarga ta’rif berib o‘tilgan.
Portlatish qurilmalari — 
portlovchi moddalar bilan to‘ldirilgan va portlashni amalga oshirish uchun 
mo‘ljallangan yig‘ilgan holdagi qurilmalar. Jinoyatchilik harakatlarini amalga 

---

oshirish uchun qo'lbola portlovchi qurilmalardan foydalaniladi. Zarar yetkazish 
samaradorligini oshirish uchun uy-ro‘zg‘or buyumlari, portfellar, kitoblar, maishiy 
texnikalar, elektr chiroqlari, zajigalkalar , elektr jihozlari va boshqalarning ichiga 
joylanadi. Qo‘lbola portlovchi tuzoqlar odamlar tomonidan aniqlanishi mumkin 
bo‘lgan qoldiriladi. Qurilmada ma’lum harakat yoki harakatsizlik natijasida 
(sumkani oching, chiroqni yoqing) portlash sodir bo'ladi va odamni jarohatlaydi. 
Ko‘pincha qo‘lbola portlovchi qurlmalar portlash zaryadi va qo‘lda yasalgan 
kapsuldetonatordan iborat bo‘ladi. Ta’sir etuvchi zaryadni elektr shnurlar yetkazib 
beradi. QPQning bir qancha turlari bo‘lishi mumkin. Masalan, mashinalarga 
o‘rnatilgan, jomadondagi, keysdagi, shahid belbog‘i va boshqalar. Terrorchilik 
harakatlarining oldini olish uchun shubhali narsalarni aniqlashda ehtiyot choralarini 
ko‘rish lozim. Buyumning ko'rinishi uning asl maqsadini yashirishi mumkin. 
Qo‘lbola portlovchi qurilmalarni aniqlash mumkin bo‘lgan ba'zi maslahatlar: 
1)
egasiz narsalar yoki atrof-muhitga xos bo'lmagan narsalar; 
2)
yonish belgilari; 
3)
ishlaydigan soat mexanizmining ovozi; 
4)
obyektda radio antennaga o'xshash qurilma mavjud; 
5)
cho'zilgan simlar, shnur; 
6)
yangi qazilgan yoki quritilgan tuproqning ko'zga ko'ringan joylari;