Toshkent davlat yuridik instituti o. T. Xusanov

 
 
§ 6. Voyaga yetgan, mehnatga layoqatli farzandlarning ota-ona oldidagi 
majburiyati 
 
Voyaga yetgan farzandlarning ota-ona oldida ko„plab majburiyatlari bo„lib, 
bu majburiyatlar ota-onaga g„amxo„rlik qilishni nazarda tutadi. Bu burch nafaqat 
Konstitutsiyaviy burch, u xalqimiz qon-qoniga singgan, ahloqiy qoidalarga mos 
urf-odatimiz hamdir. 
Azaldan ota-onaga g„amho„rlik qilingan, ularni ranjitgan farzandlar, 
qoralangan, qarg„ishga qolgan, ulardan hamma yuz o„girib, yakkalab qo„ygan. Ana 
shu ahloqiy qoida Konstitutsiyada qoida sifatida mustahkamlangach, endi noqobil 
farzandlarni nafaqat qoralash, qarg„ash, yakkalab qo„yish emas, qonun yo„li bilan 
jazolash imkoni tug„ildi. 
Konstitutsiyaning 66-moddasida “Voyaga yetgan, mehnatga layoqatli 
farzandlar o„z ota-onalariga g„amxo„rlik qilishga majburdirlar” - degan qoida 
belgilandi. 
Voyaga yetgan, mehnatga layoqatli farzandlar o„z ota-onalariga ular 
birgalikda yashaydimi, alohida yashaydimi (qaerda yashashidan qat'iy nazar) 
bundan qat'iy nazar g„amxo„rlik qilishga majbur. 
Farzandni ota-onaga g„amxo„rligi nimalardan iborat? Eng avvalo ota-onani 

---

257 
normal yashashi uchun to„liq imkoniyat yaratish. Bu turar-joy bilan, oziq-ovqat 
(yegulik), kiyim-bosh bilan ta'minlash. Ota-onalarni sog„lig„i haqida g„amxo„rlik 
qilish, ularni tibbiy xizmatga muhtojligida tibbiy xizmatdan foydalanishini 
ta'minlash. 
Iqtisodiy tomondan g„amxo„rlikning o„zigina ota-ona ehtiyojini 
qondirmaydi, unga qo„shimcha ravishda ma'naviy jihatdan ham ota-ona qo„llab-
quvvatlanishi kerak. 
Farzandlar ota-ona ehtiyojini ixtiyoriy ravishda qondirmasa, unda ularga 
majburlov choralari quriladi. Moddiy majburlov choralari bu, farzandlardan ota-
ona hisobiga majburiy to„lov (aliment) undirishdir. 
Mehnatga layoqatli, ma'lum iqtisodiy imkoniyatlari yetarli, turar-joy 
masalasida qiyinchiligi yo„q farzandlarning ota-onalarini qariyalar uyiga 
joylashtirishi xalqimizda eng yomon uyat ish, oriyatsizlik deb qoralanadi. 
Afsuski, xalqimiz ma'naviyatiga xos bo„lmagan shunday holatlar ahyon-
ahyonda bizda ham uchrab turadi. Shuning uchun yoshlarga ta'lim-tarbiya 
berishda, farzandlarning ota-ona oldidagi burchini faqat huquqiy jihatiga emas, 
uning ma'naviy va ahloqiy jihatiga ham e'tibor berilib, xalqimizning uzoq yillar 
davomida to„plagan eng yaxshi hislatlariga tayanish zarur. Farzandlarni ota-ona 
oldida majburiyatini bajarmasliklariga faqat yuridik javobgarlik bilan ta'sir qilmay, 
bu inson xususiyatiga xos bo„lmagan holat, eng tuban insonlar shunday qilishi 
mumkinligini, ota-onasini xoru-zor qilgan insonlar ikki dunyoda ham yuzi qora 
bo„lishi va eng muhimi hayvondan farqi bo„lmasligi o„quvchilarga yetkazilishi 
kerak. 
Oila munosabatlarini Konstitutsiyaviy asosda hal qilinishi, Konstitutsiyada 
unga alohida bob ajratilishi, bizda oilaga bo„lgan jiddiy munosabatni isbotidir. 
Oilani mustahkamlash bu, jamiyatni mustahkamlash va rivojlantirish ekanligi, 
davlatning oilaga bo„lgan munosabatini belgilovchi asosiy holatdir. Inson o„z 
salomatligini saqlashga harakat qilganidek, jamiyat ham oilani mustahkamlashga 
harakat qiladi, chunki jamiyat sog„liqi oila sog„lomligiga bog„liq. Oilalar sog„lom 
bo„lsa, jamiyat ham sog„lom bo„ladi. 

---

258