Toshkent davlat yuridik instituti o. M. Mad aliyev prokuror nazorati

nimadan iborat bo‘ladi?
7. Apellatsiya va kassatsiya tartibida ish yuritishda prokuror qanday ish yirutadi?
8. Nazorat tartibida ish yuritishda prokuror ishtirokini bayon eting.
9. Prokurorning nutqi mazmuni.
10. Nutqda prokuror luqmasi nimadan iborat bo‘ladi?
11. Sud majlisining bayonnomasiga izoh bering.
12. G ‘ayriqonuniy sud qaroriga prokuror qanday fikr bildiradi?
326

---

327

---

328

---

---

330

---

---

332

---

9-bob. S U D L A R D A FU Q A R O L IK ISH L A R I VA X O ‘JALIK
N IZ O L A R IN I K O ‘RIB C H IQ IS H D A P R O K U R O R
VAKOLATLARI
9.1. Sudlarda fuqarolik ishlarini ko‘rib chiqishda
prokuror vakolatini ta’minlash
Prokuror yoki uning o‘rinbosari davlat boshqaruv organlari yoki 
mansabdor shaxslari tomonidan, qonunda ko‘rsatilgan vakolati 
doirasida bo'lsa, ular tomonidan qabul qilingan aktni g'ayrihuquqiy 
deb topish to ‘g‘risida umumiy yurisdiksiyadagi sudga yoki xo‘jalik 
sudiga murojaat etish vakolatiga ega. Sud prokuraturaning dastlabki 
tergovda jinoyatni ochishdagi qo‘llagan protsessual choralarini 
qonuniyligini nazorat qilsa, prokuratura esa sud qarorlarining qonu- 
niyligini ularga nisbatan yuqori turuvchi sudga protest keltirish 
yo‘li bilan nazorat qiladi. 0 ‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy 
sudi bilan prokuraturaning o‘zaro munosabati «Prokuratura to‘g‘ri- 
sida»gi Qonunning 13-moddasida ko‘rsatilgan. Bunga ko‘ra, 0 ‘zbe- 
kiston Respublikasi Bosh prokurori 0 ‘zbekiston Respublikasi Konsti­
tutsiyaviy sudining majlislarida ishtirok etishi, uning ko‘rib chiqishi 
uchun masalalar kiritishi va ko‘rilayotgan masala yuzasidan fikr 
bildirishi mumkin.
Umumiy yurisdiksiyali va xo‘jalik sudlarida prokurorning roli 
bir tomondan u sud muhokamasining subyekti bo‘lib ko‘rinsa, 
boshqa bir tomondan sud qarorlariga nisbatan bir qancha nazorat 
funksiy alar ini amalga oshiruvchi bo‘lib namoyon bo‘ladi.
Jinoyat ishlarining sud muhokamasida prokurorning roli 
muhimroq. U o ‘ziga berilgan protsessual huquq, davlat ayblovini 
qo‘llab-quvatlashni amalga oshiradi. Fuqarolik ishlarida FPKning 
46-moddasi va «Prokuratura to‘g‘risida»gi Qonunning 26-moddasiga 
ko‘ra, prokuror boshqa shaxslarning huquqlarini va qonun bilan 
qo‘riqlanadigan manfaatlarini himoya qilish uchun ariza bilan sudga 
murojaat etish huquqiga ega. Da’voni prokuror taqdim etadi va 
sudda quwatlaydi. FPKga muvofiq fuqaroni bedarak yo‘qolgan deb
333

---

topish yoki fuqaroni o'lgan deb e’lon qilish, fuqaroni muomalaga 
layoqatsiz deb topish to‘g‘risidagi ishlarda prokurorning qatnashishi 
shart.
Sud tomonidan g‘ayriqonuniy va asossiz qarorlar chiqarilganda 
prokuratura organlari fuqarolarning buzilgan huquqini tiklashda 
muhim rol o‘ynashi mumkin.
0 ‘zbekiston qonunchiligi prokuraturaga sudlarda ishlarni ko‘- 
rishda katta vakolatlar bergan. Prokuror o‘z vakolatlari doirasida noqo- 
nuniy va asossiz qarori (hukm, ajrim, hal qiluv qarori) ustidan 
yuqori turuvchi sudga apellatsiya yoki protest tartibida keltirishi 
mumkin. Bundan tashqari, prokuror o‘z vakolatlari doirasida sud­
ning hukmi, hal qiluv qarori, ajrimi va qarori qonuniy kuchga kir­
gan har qanday ishni suddan talab qilib olish huquqiga ega. Agar 
bu aktlaming g‘ayriqonuniy va asossizligini prokuror aniqlasa, 
nazorat tartibida protest keltiradi yoki protest keltirish vakolati doira- 
sidan chetga chiqib ketadigan hollarda u protest keltirish to‘g‘risidagi 
taqdimnoma bilan yuqori turuvchi prokurdrga murojaat etadi. ■