Ishning bajarish muddati va bahosi
Pudrat shartnomasining muhim shartlaridan biri uning muddatidir.
Pudrat shartnomasida ishni bajarishning boshlang'ich va oxirgi muddatlari
ko'rsatiladi. A ksariyat hollarda shartnom ada ishning yakunlash qismi
ko'rsatiladi. Pudratchi mazkur m uddatdan kelib chiqib ishni o'ziga rejalashtirib
oladi. Am m o ta ra fla r kelishuvi asosida, shartnom ada ishning ay rim
bosqichlarini tugallash muddatlari (oraliq muddatlar) ham nazarda tutilishi
www.ziyouz.com kutubxonasi
mumkin. Bu oraliq m uddatlar pudratchining m uyayan ishning m a’lum bir
qismini bajarish va uni topshirishi bilan bog‘liq bo'ladi. Pudrat shartnomasida
ko'rsatilgan ishni bajarishning boshlang'ich, oxirgi va oraliq m uddatlari
shartnomada nazarda tutilgan hollarda va tartibda o'zgartirilishi mumkin.
P udrat shartnomasida boshqacha tartib nazarda tutilgan bo'lmasa,
pudratchi ishni bajarishning boshlang'ich va oxirgi, shuningdek oraliq
m uddatlarini buzganligi uchun javobgardir. A yrim hollarda shartnom ada
belgilangan oxirgi m uddatda ish natijasi buyurtm achi lozim darajada
topshirilsa, oraliq m uddatda yuzaga kelgan javobgarlikdan ozod etiladi.
T a rafla r kelishuvisiz sh a rtn o m a m u d d a tin i o 'z g a rtirish g a yo'l
qo'yilmaydi. M uddatlarni o'zgartirish o'zaro kelishuvga ko'ra shartnom ada
nazarda tutilgan hollarda va tartibda o'zgartirilishi mumkin.
P udrat shartnomasida bajariladigan ishning bahosi yoki uni aniqlash
usullari ko'rsatiladi. P u d rat shartnomasida baho nazarda tutilm agan bo'lsa
shartnom ani bajarganlik uchun o'xshash vaziyatlarda odatda shunday
tovarlar, ishlar yoki xizm atlar uch u n olinadigan baho bo'yicha haq
to'lanishi lozim bo'ladi.
Pudrat shartnomasidagi ishning bahosi pudratchining chiqimlarini va
unga to'lanadigan haqni o'z ichiga oladi. Pudratchining chiqimlari ish
natijasini yaratish uchun buyurtm achi biror m aterial bermaganlik natijasida
pudratchi tomonidan ishni bajarish uchun qilgan sarf xarajatlari kiradi.
Masalan, poyafzalni ta ’mirlashda usta tomonidan ishlatilgan yamash, tikish
uchun materiallar, mix qoqishi, yelimlashi natijasida ularning qiymatini
o'z-o'zidan pudrat qiymatiga kiritib yuboradi. Ish bajarganlik uchun to'langan
haq pudratchining m ehnatida rag'batlantirish hisoblanadi. Bu ikkisi bir
bo'lib shartnom a bahosini tashkil etadi. Ayrim hollarda pudratchining
chiqimlarisiz ham shartnom aning bahosi belgilanishi mumkin. B unda
buyurtm achi pudratchini barcha materiallar bilan ta ’minlashi lozim bo'ladi
Ishning bahosi sm eta tuzish yo'li bilan aniqlanishi mumkin.
Ish pudratchi tomonidan tuzilgan sm eta bo'yicha bajarilgan taqdirda,
sm eta buyurtm achi tom onidan tasdiqlangan p ay td an boshlab kuchga
ega bo'ladi va p udrat shartnomasining bir qismi bo'lib qoladi.
Ishning bahosi (smeta) taxm iniy yoki q a t’iy bo'lishi mumkin. P u d rat
shartnomasida bunday ko'rsatm a bo'lmasa, ishning bahosi (smeta) q a t’iy
hisoblanadi.
A gar qo'shimcha ishlarni bajarish zarur bo'lib qolsa va shu sababli
ishning taxm inan belgilangan bahosini (taxminiy smetani) ancha oshirishga
to'g'ri kelsa, pudratchi bu haqda buyurtm achini vaqtida ogohlantirishi
shart. Buyurtmachi p u drat shartnom asida ko'rsatilgan ishning bahosini
www.ziyouz.com kutubxonasi
(smetani) oshirishga rozi bo'lmagan taqdirda, shartnom adan voz kechishga
haqli. B unday hollarda pudratchi b uyurtm achidan ishning bajarilgan
qismining bahosini to'lashni talab qilishi mumkin.
Buyurtmachini p u drat shartnomasida ko'rsatilgan ishning bahosini
(sm etani) oshirish zarurligi to 'g 'risid a o'z v aq tid a og oh lantirm ag an
pudratchi ish uchun shartnom ada ko'rsatilgan baho bo'yicha haq olish
huquqini saqlab qolgan holda shartnomani bajarishi shart.
Pudratchi, qoida tariqasida, q at’iy baho ( q a t’iy smeta)ni oshirishni,
buyutm achi esa uni kamaytirishni talab qilishga, shu jum ladan bajarilishi
kerak bo'lgan ishning to'la hajmini yoki buning uchun zarur xarajatlarni
p u d ra t sh artn o m asi tuzilayotgan p ay td a n azard a tu tish im koniyati
bo'lmagan hollarda ham , haqli emas.
Pudratchi tomonidan taqdim qilinishi kerak bo'lgan m ateriallar va
uskunalar, shuningdek uchinchi shaxslar tomonidan unga ko'rsatiladigan
xizmatlar bahosi ancha oshgan va buni shartnom a tuzish vaqtida nazarda
tu tis h m u m k in b o 'lm a g a n hollar h am u c h ra b tu rad i. Bu h o la tla r
vaziyatning jiddiy o'zgarishi hisoblanadi. P u d ra t shartnom a tuzishda
taraflar uchun asos bo'lgan vaziyatning jiddiy o'zgarishi, agar boshqacha
tartib shartnom ada nazarda tutilgan bo'lmasa yoki uning m ohiyatidan
anglashilmasa, shartnom a bahosini (smetani) o'zgartirish mumkin. Bu
h o latlar yuz b e rsa F K ning 383-m oddasi ta la b la rid a n kelib chiqib,
pudratchi belgilangan ish bahosini (smetani) oshirishni talab qilishga,
b u y u rtm a c h i b u ta la b n i b a ja ris h d a n bosh to rtg a n ta q d ird a esa,
shartnom ani bekor qilishni talab qilishga haqli.
Agar taraflar shartnomani jiddiy o'zgargan vaziyatga muvofiqlashtirish
yoki uni bekor qilish haqida kelisha olmagan bo'lsalar, quyidagi hollarda
shartnom a m anfaatdor tarafning talabi bilan sud tomonidan bekor qilinishi
yoki o'zgartirilishi mumkin:
1) p udrat shartnomasini tuzish paytida taraflar ish uchun ketadigan
m ateriallarning narx-navosida bu darajada o'zgarish yuz berm aydi, deb
hisoblagan bo'lsalar;
2) vaziyatning o'zgarishini keltirib chiqargan sabablarni, ular paydo
bo'lganidan keyin m anfaatdor ta ra f (pudratchi, buyurtm achi) p u d rat
shartnom asining xususiyatiga va muomala shartlariga ko'ra o'zidan talab
q ilinadig an d a ra ja d a vijdoniylik v a e h tiy o tk o rlik qilgan bo'lish iga
qaram ay, bu sabablarni yenga olmagan bo'lsa;
3) p u d r a t s h a r tn o m a s in i u n in g b a h o h a q id a g i s h a r t l a r i n i
o'zgartirm asdan bajarish taraflar mulkiy manfaatlarining shartnom aga
mos keladigan nisbatini buzsa va m anfaatdor tarafga zarar yetkazsa,
www.ziyouz.com kutubxonasi
natijada ular shartnom a tuzishda umid qilishga haqli b o ig an narsadan
ko‘p darajada m ahrum boisalar;
4)
ish m uom alasi o d atlaridan yoki sh artn o m an in g m ohiyatidan
vaziyatning o'zgarishi xavfiga m a n fa a td o r ta r a f u ch rash i kerakligi
anglashilmasa.
Baho borasida vaziyatning jiddiy o'zgarishi oqibatida pudrat shartnomasi
bekor qilinganida sud har qanday taraf talabi bilan shartnomani bekor
qilish oqibatlarini aniqlashda taraflarning ushbu shartnomani bajarish bilan
bog'liq xarajatlarini ular o'rtasida adolatli taqsimlash zarurligiga asoslanadi.
Vaziyatning jiddiy o‘zgarishi munosabati bilan shartnomaning o'zgartirilishiga
shartnomani bekor qilish ijtimoiy manfaatlarga zid boigan yoki taraflarga
shartnomani sud tomonidan o'zgartirilgan shartlar asosida bajarish uchun
talab qilinadigan xarajatlardan ancha ortiq zarar keltiradigan favqulodda
hollarda sud qarori bilan yoi qo'yiladi.
Ayrim hollarda pudratchi ishni bajarish jarayonida qo'shimcha ishlarni
ham bajarishga m ajbur boiib qoladi. Shu sabab ishning taxm iniy bahosi
shu nuqtayi nazarda oshishi mumkin. A gar bu bahoning oshish ehtimoli
yuzaga kelsa buyurtm achini darhol ogohlantirishi shart boiadi. taxm iniy
smetani oshirish to'g'risidagi ogohlantirishga buyurtm achi rozi bo'lmasa,
u holda pudratchi shartnom adan voz kechishga haqli. Bu holatda pudratchi
agar ishning m a iu m bir qismi bajarilgan boisa, shu qismining bahosini
m utanosib ravishda buyurtm achidan talab qilishga haqli. A gar sm eta
q iy m a tin in g o sh irilish i p u d r a tc h in in g a y b i b ila n b o g 'liq b o is a ,
buyurtm achi sm etadan ortiqcha sarflangan xarajatlam i t7oiam agan holda
m ajburiyatni bajarilishini pudratchidan talab qilishi mumkin.
A g a r s m e ta n i o s h ir is h h a q id a b u y u r tm a c h i o 'z v a q tid a
ogohlantirilmasa pudratchi sm etadan ortiqcha x arajatlam i o'z hisobiga
o'tkazib, shartnom a bo'yicha olingan m ajburiyatni bajarishga m ajbur.
Lekin u shartnom ada k o'rsatilgan baho bo'yicha haq olish huquqini
saqlab qoladi. Natijada u qilgan qo'shimcha m ehnat uchun buyurtm achidan
haq undirib olish imkoniyatini yo'qotadi. P u d ra t shartnom asida q a t’iy
sm eta o'zgartirilishi m um kin emas.
Pudratchining amaldagi xarajatlari ish bahosini aniqlash vaqtida
(sm eta tuzilayotganda) nazard a tu tilg a n x a ra ja tla rd a n kam b o ig a n
hollarda, basharti buyurtm achi pudratchining tejam i bajarilgan ish sifatiga
t a ’sir etgan lig ini isb o tlay olm asa, p u d r a tc h i ish la r u c h u n p u d r a t
shartnomasida ko'rsatilgan baho bo'yicha haq olish huquqini saqlab qoladi.
P udrat shartnomasida pudratchining tejami taraflar o'rtasida taqsimlanishi
nazarda tutilishi mumkin.
www.ziyouz.com kutubxonasi
A g ar p u d ra t sh artnom asid a bajarilgan ishga yoki uning ayrim
bosqichlariga oldindan haq to'lash nazarda tutilgan bo'lmasa, buyurtm achi
p u d ra tc h ig a sh a rtla sh ilg a n haqni ish tegishli tarzd a va kelishilgan
m u d d a td a yoxud b u y u rtm a c h in in g roziligi bilan m u d d atid an oldin
bajarilib, uning natijalari uzil-kesil topshirilganidan keyin to'lashi shart.
Pudratchi qonun hujjatlarida yoki p u d rat shartnomasida nazarda tutilgan
hollarda va m iqdordagina o'ziga bo'nak yoki zakalat berilishini talab
qilishga haqli.
Shartnom aning bajarilishi munosaba ti bilan buyurtm achi pudratchiga
belgilangan tegishli haqni yoki boshqa sum m ani to'lash m ajburiyatini
bajarm agan taqdirda, buyurtm achi tomonidan tegishli summa to'langunga
qadar pudratchi ishning natijalarini, shuningdek buyurtm achiga tegishli
uskunalarni, qayta ishlash (ishlov berish) uch u n berilgan ashyolarni,
foydalanilm ay qolgan m aterial qoldig'i va pudratchining ixtiyoridagi
boshqa m ol-m ulkni u sh lab qolish h uq u q ig a ega, bu p u d ratc h in in g
buyurtm achi o'z m ajburiyatini bajarishi uchun qilgan ta ’minlash usuli
hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |