Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

3-§.  Seleksiya  yutuqlariga  patent  berish  tartibi

Intellektual mulkning bir qator obyektlari singari seleksiya yutuqlari 

ham  patent  bilan  muhofaza  etiladi.  Yaratilgan  yangi  nav  va  zot  davlat 

patent  idorasi  tomonidan  huquqiy  himoya  hujjati-patent  berilganidan 

so'ng,  seleksiya  yutug'i  deb  e’tirof  etiladi.  Seleksiya  yutug'i  muallifi 

tomonidan  ijodiy  faoliyat  natijasida  yaratilgan yangi  nav  va  zotga  patent 

berilmasa,  u intellektual mulk obyekti  hisoblanmaydi va  huquqiy himoya 

qilinmaydi.

O'zbekiston  Respublikasining  Seleksiya  yutuqlari  to'g'risidagi 

qonuniga  muvofiq,  seleksiya  yutug'iga  bo'lgan  huquq  patent  bilan 

tasdiqlanadi  (Qonunning  14-moddasi).  Bunday  huquqiy  muhofaza  hujjati 

huquqiy  jihatdan  ancha  maqbul  hisoblanadi.

1961-yilgi  O'simliklarning  yangi  navlari  bo'yicha  Parij  Konvensiyasida 

ham ishtirokchi davlatlarga huquqiy himoya hujjatining bittasini tanlash lozimligi

1  Селекция  ютуклари.  Расмий  Ахборотнома.  -Т.,  1998.  -93-95  б.

708

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ko'i-satilgan edi. Shu bilan birga Rossiya Federasiyasining 1993- yil 7- avgustdagi 

Seleksiya  yutuqlari  to‘g‘risidagi qonunda  ham seleksiya yutuqlariga  faqat bitta 

huquqiy  muhofaza  hujjati-patent  berilishi  nazarda  tutilgan  Bundan  tashqari 

ko'pchilik  davlatlarda  ham seleksiya  yutuqlari  faqat  bitta  himoya  hujjati  bilan 

muhofaza  qilinadi.  Masalan,  seleksiya  yutuqlari  Germaniyada  -   “Navlami 

muhofaza qilish to‘g‘risida”gi  1968- yildagi qonunga muvofiq guvohnoma orqali 

AQShdagi  ikki  qonun  hujjati  -   1930-  yildagi  “O'simlik  navlarini  muhofaza 

qilish  to‘g‘risida”gi  va  1970-  yildagi  “O'simliklarning  yangi  navlarini  muhofaza 

qilish to‘g‘risida”gi qonunga ko‘ra seleksiya yutuqlari guvohnoma bilan Italiyadagi 

“O'simliklami  yangi  navlarini  muhofaza  qilish  to‘g‘risida”gi  qonun1  bilan 

guvohnoma  asosida  muhofaza  qilinadi

Bolgariyada  esa  yangi  nav  va  zotga  nisbatan  sertifikat  beriladi 

va  Bolgariya  Respublikasining  “ 0 ‘simliklarning  yangi  navlari  va 

hayvonlarning  yangi  zotlari  to‘g ‘risida”gi  1996  yil  19  sentabrda  qabul 

qilingan Qonuniga muvofiq,  sertifikat  mutlaq  huquq  sohiblariga  beriladi2.

“Seleksiya  yutuqlari  to‘g ‘risida»gi  qonunning  15-moddasiga 

muvofiq,  patentga bo'lgan huquq muallifga  (hammualliflarga)  yoki  uning 

merosxo'riga  (merosxo‘rlariga)  tegishlidir.  Seleksiya  yutug‘ini  bir  necha 

shaxs birgalikda yaratgan bo'lsa, patent olish huquqiga ularning hammasi 

ega  bo'ladi.  Ushbu  shaxslardan  bittasining  patent  olish  huquqidan  voz 

kechishi  boshqalarning  patent  olish  huquqiga  ta’sir  etmaydi.

Agar seleksiya yutug'i xizmat vazifalarini aniq topshiriqni bajarish 

natijasida yoki ish beruvchi tashkilotning o'ziga xos jihatini tashkil etuvchi 

bilim  va  tajribasi  natijasida  yaratilgan  bo'lsa,  patent  olish  huquqi  ish 

beruvchi shaxsga  tegishli bo'ladi.

Seleksiya yutug'iga nisbatan patent berish tartibi ixtirolar, foydali 

modellar  va  sanoat  namunalariga  patent  berish  tartibiga  o'zining  asosiy 

belgilari bilan o'xshaydi va maxsus davlat organlari orqali amalga oshiriladi. 

Shu  bilan  birga  seleksiya  yutug'ining  o'ziga  xos  xususiyatlaridan  kelib 

chiqib, “Seleksiya yutuqlari to'g'risida”gi qonun seleksiya yutug'iga patent 

berish  tartibining  bir  necha  xususiyatlarini  ifodalaydi3.

Seleksiya  yutuqlariga  bo'lgan  huquqlarni  rasmiylashtirishni 

birinchi  bosqichi  patent  (yoki  guvohnoma)  olish  uchun  ariza  tuzish  va 

topshirish  hisoblanadi1.

1  Левченко  В.И.  Правовая  охрана  селекционных  достижений.  -М.:  Наука.  1983.  -

с.

2  Ненова  А.  Охрана  интеллектульной  собственности  в  Болгарии.//Патент  и 

лицензии.2000.№12.  С.56-57.

3  Фан  ва  техника  Давлат  кумитасининг  15  август  1997Й.  №365-сонли  Узбекистан 

Республикасида  ихтироларга  патент,  дастлабки  патент  учун  ариза  тузиш  коидалари.

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

/

Huquqshunos  olim  T.E  Kaudo'rovning  fikriga  ko'ra,  seleksiya 

yutug'ini  huquqiy  muhofaza  qilish  to'g'risidagi  talabnoma,  seleksiya 

yutug'i muallifining fikriga ko'ra yaratilgan yangi nav yoki zotga nisbatan 

beriladi.  Barcha  holatlarda  ham  olib  boriladigan  sinov  va  ekspettiza 

tadqiqotlarning  obyekti  taxmin  qilinayotgan  nav  va  zot  emas,  amalda 

mavjud  bo'lgan  nav  va  zot  hisoblanadi2.

Darhaqiqat,  bunda  talabnoma  topshirgan  seleksiya  yutug'i 

muallifi  o'zi  tomonidan  chiqarilgan  nav  yoki  zotni  seleksiya  yutug'i  deb 

hisoblab,  unga  huquqiy muhofaza  hujjatini olishni so'rab murojaat qiladi. 

Hali  yaratilmagan  yoki  chiqarilmagan,  yoxud  to'liq  tugallanmagan 

tadqiqot  natijalariga  nisbatan  patent  berilmaydi.

Bundan  tashqari,  O'zbekiston  Respublikasi  Davlat  patent 

idorasining  49-son  buyrug'i  bilan  1997-  yil  3-  sentabrda  tasdiqlangan 

“Seleksiya yutuqlariga talabnomalar tuzish va topshirishning vaqtinchalik 

qoidalari”ga  muvofiq,  seleksiya  yutug'iga  patent  olish  uchun topshirilgan 

talabnomada:  referat  (seleksiya  yutug'ining  qisqacha  mazmuni)  ham 

bo'lish i  kerak.  Shu  bilan  birga,  talabnoma  beruvchi,  talabnoma 

beruvchilarning  nav  va  zotni  sinovdan  o'tkazganlik  haqidagi  hujjatlami 

talabnoma  bilan  bir  vaqtda  yoki  agentlikka  talabnoma  tushgan  sanadan 

boshlab  uch  oy  muddat  ichida  topshiradi.

Talabnoma  beruvchilarning  nav  va  zotni  sinovdan  o'tkazganligi 

haqidagi  hujjatlari  O'zbekiston  Respublikasi  Patent  idorasining  Seleksiya 

yutuqlari  bo'limiga  (ish  vaqtida)  bir  yil  davomida  topshirilishi  mumkin. 

Seleksiya  yutuqlari  bo'limiga  talabnoma  topshirish  sanasi  talabnoma 

materiallari kelib tushgan sana bilan belgilanadi. Talabnoma o'simliklarning 

bitta  navi  yoki  hayvonlarning  bitta  zotiga  taalluqli  bo'lishi  kerak. 

Shuningdek,  talabnoma  materiallaridan  o'simliklarning  navlari  bir 

parhishdan  ko'paygan  o'simlik  bir  yoki  bir  necha  avlodlar,  birinchi 

avlod duragayi va aralashmasi bilan, hayvonlar zotlari esa-zotning ichidagi 

xili,  zavod  xili,  zavod  tizimi,  kross  (parrandachilikda),  partenoklon 

tizimlari,  duragaylari  tavsiflanishi  kerak.  Agar  talabnoma  tizimi  nav, 

zot  yoki  aralashmaga  berilsa  (o'z-o'zidan  changlanuvchan  va  mavsumiy 

ko'payuvchan o'simliklar), u holda nav, zotning hamma tizimlariga tegishli 

anketalarga  ega  bo'lishi  kerak.

1  Сергеев  А.П.  Право  интеллектуальной  собственности  РФ.  -М.,  Проспект,  2000. 

-711  с.

2  Кауды ров.Т.Е .  Гражданско-правовая  охрана  объектов  промышленной 

собственности  в  Республике  Казахстан.  Автореф.дисс.  ..  док.  юрид.  наук.  -Алматы: 

2002.  -3 7   с.

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Patent  berish  haqidagi  seleksiya  yutug'i  muallifi  va  kimning 

nomiga  patent  yoki  guvohnoma  so'ralayotgan  bo'lsa,  ana  shu  shaxs, 

shuningdek,  ularning  turar-joyi  yoki  joylashgan  yeriga  doir  ma’lumotlar 

ko'rsatilgan  ariza  vaqtinchalik  qoidalarning  3.1.bandiga  m uvfofiq  va 

vaqtinchalik  qoidalarning  1-ilovasida  keltirilgan  shaklda  beriladi.

Seleksiya  yutug'ining  nomi  Qonunga  va  “Seleksiya  yutuqlariga 

talabnomalar  tuzish  va  topshirishning  vaqtinchalik  qoidalari”ga  muvofiq, 

talabnoma  beruvch i  taklif  qilgan  va  seleksiya  yutuqlari  bo'lim i 

ma’qullagan  nom  bo'lishi lozim  Seleksiya  yutug'ining nomi  o'xshashlikka 

olib  kelishi,  qisqa  bo'lishi,  u  yoki  bu  yaqin  botanik  yoki  zoologik  avlod 

hamda  turga  taalluqli  va  hammaga  ma’lum seleksiya  yutug'i  nomlaridan 

farqlanishi kerak. U faqat raqamlar bilangina chegaralanmasligi, xususiyati, 

kelib chiqishi, seleksiya yutug'ining muhimligi, seleksiya yutug'i muallifilar 

shaxsi  bo'yicha  chalg'itmasligi,  insonparvarlik  va  axloqiy  tamoyillarga 

zid  bo'lmasligi  kerak.

Talabnomadan  qishloq  xo'jalik  sohasidagi  boshqaruv  organlari 

va  ilmiy-tadqiqot  muassasalarining  xulosalari  o'z  aksini topgan.  Bu  ijobiy 

hoi albatta. Lekin  seleksiya yutuqlariga  talabnomalar tuzish  va  topshirish 

tartibi hanuzgacha  “vaqtinchalik qoidalar”  bilan amalga oshirilayotganligi 

mavjud  huquqiy  mexanizmning  barqaror  emasligidan  dalolat  beradi.

Qonun  talablariga muvofiq  tuzilgan  talabnoma patent idorasining 

seleksiya  yutuqlari  bo'limiga  talabnoma  beruvchi  orqali  bevosita  yoki 

pochta  orqali  topshiriladi,  shuningdek,  patent  idorasidan  ro'yxatdan 

o'tgan  va  tegishli  ishonch  qog'oziga  ega  bo'lgan  shaxslar  tomonidan  ham 

topshirilishi  mumkin.

Shu  o'rinda  seleksiya  yutuqlariga  patent  berish  huquqiga  ega 

davlat  organi  haqida  quyidagi  fikrlarni  bayon  etish  maqsadga  muvofiq.

“Seleksiya yutuqlari to'g'risidagi qonunning 3-moddasiga muvofiq 

O'zbekiston  Respublikasi  Davlat  Patent  idorasi  seleksiya  yutuqlarini 

huquqiy jihatdan himoya qilish sohasidagi davlat siyosatini amalga oshiradi. 

Patent idorasi seleksiya yutuqlariga patent berish haqidagi talabnomalami 

qabul qilib oladi hamda ko'rib chiqadi. Seleksiya yutuqlari bo'yicha rasmiy 

ekspertiza  o'tkazadi,  seleksiya  yutuqlarini  davlat  reestriga  kiritadi  va 

himoya  hujjati  beradi.

Bir  necha  talabnoma  beruvchidan  talabnomasini  topshirishda 

muhofaza  hujjatini olish tadbirida  talabnoma beruvchilardan  biri  ishtirok 

etishdan  bosh  tortsa,  bu  boshqa  talabnoma  beruvchilarni  muhofaza 

hujjatini  olishga  bo'lgan  harakatini  amalga  oshirishda  to'siq  bo'lmaydi.

Qonunga  muvofiq,  talabnomada  ko'rsatilgan  seleksiya  yutug'ining

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

davlat  ekspertizasi  rasmiy  ekspertizani  va  yangilik  ekanligini  ekspertiza 

qilishdan  hamda  farqlanish,  o'xshashlik  va  barqarorlikni  aniqlash 

maqsadida  o'tkaziladigan  davlat  sinovidan  iborat  himoyaga  layoqatlilik 

ekspertizasini o'z ichiga oladi. Seleksiya yutug'iga patent uchun himoyaga 

layoqatlilik  jihatdan  to'liq  ekspertiza  qilinadigan  guvohnoma  uchun  esa, 

o'xshashlik  va  barqarorlik  sinovi  o'tkaziladi.

Talabnomaning  rasmiy  ekspertizasi  ikki  oy  muddatida  o'tkazilib, 

ekspertiza  davom ida  ustuvorlik  sanasi  belgilanadi  hamda  zarur 

hujjatlaming  qo'yilgan  talablarga  qanchalik  mosligi  tekshiriladi  (Rossiya 

Federatsiya  qonunchiligida  bu  muddat  bir oyni tashkil  etadi). Talabnoma 

noto'g'ri  tuzilgan  yoki  mavjud  xatoliklaming  ahamiyatidan  kelib  chiqib 

talabnoma  qabul  qilinmaydi  yoxud  talabnoma  beruvchiga  talabnomani 

tuzatish  va  to'ldirish  uchun  zaruriy  muddat  beriladi.

Shuningdek,  rasmiy  ekspertiza  o'tkazilayotgan  davrda  talabnoma 

beruvchi o'z tashabbusi bilan talabnoma materiallarini to'ldirishga, ularga 

aniqlik  yoki  tuzatishlar  kiritishga  haqlidir.

Rasmiy ekspertiza o'tkazilgandan so'ng, rasmiy ekspertiza natijalari 

va  tegishlicha  o'sim liklar  naviga  yoki  hayvonlar  zotiga  berilgan 

talabnomani  qabul  qilinganligi  yoki  qaytarilganligi,  arz  hujjatlarini 

ixtisoslashtirilgan  tashkilotga  yangilik,  farqlanish,  o'xshashlik  va 

barqarorlik  bo'yicha  davlat  ekspertizasiga  topshirilganligi  to'g'risida 

talabnomachiga  bildirish  qog'ozi  yuboriladi.  Talabnomalar  olinganligi 

to'g'risidagi  ma’lumotlar  patent  idorasining  rasmiy  ma’lumotnomasida 

chop  etiladi.

Talabnoma  muhokamaga  qabul  qilinganligi  va  uni ixtisoslashtirilgan 

tashkilotga  topshirilganligi  to'g'risidagi  bildirish  qog'ozi  patent idorasidan 

olinganidan  so'ng,  talabnoma  beruvchi  tegishli  bojlarni  to'laydi  va  nav, 

zot  namunalarini  huquqiy  himoyaga  layoqatlilik  bo'yicha  davlat  sinovini 

o'tkazishga ixtisoslashtirilgan tashkilotlaming namunalar soni ko'rsatilgan 

hujjati asosida tegishli manzillarga o'z vaqtida urug'lar, nasi materiallariga 

guvohnomalar  qo'shilgan  holda  yuboriladi.

Ko'rib chiqishga qabul qilingan talabnomalardagi seleksiya yutuqlariga 

muvaqqat  huquqiy  himoya  tayinlanadi.  Muvaqqat  huquqiy  himoya 

talabnoma to'g'risidagi ma’lumot e’lon qilingan sanadan e’tiboran seleksiya 

yutug'i  davlat  reestrida  ro'yxatga  olingan  sanaga  qadar  belgilanadi. 

Muvaqqat  huquqiy  himoya  davrida  seleksiya  yutug'i  muallifi  patent 

egasi  huquqlariga  ega  bo'ladi.  Agar  patent yoki  guvohnoma  berishni  rad 

etish  haqida  qaror  qabul  qilinib,  bu  qaror  ustidan  shikoyat  qilish 

imkoniyatlari  tugagan  bo'lsa,  muvaqqat  huquqiy  himoya  boshlanmagan

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

deb  hisoblanadi.  Himoyalash  talab  qilingan  seleksiya  yutuqlaridan  ularga 

muvaqqat  huquqiy  himoya  belgilangan  davrda  foydalanilayotgan  shaxs 

patent  egasining  talabiga  binoan  unga  patent  yoki  guvohnoma  olganidan 

keyin  pul  tovoni  to'lashi  shart.  Bu  tovonning  miqdori  patent  egasi  bilan 

tuzilgan  bitimda  belgilab  qo'yiladi.

Seleksiya  yutug'ining  yangilik  ekanligi  ekspertizasi  urug'lik  yoki 

nasi materiali ustuvorlik sanasi va qonunda belgilangan boshqa muddatlar 

davomida,  seleksiya  yoki  uning  huquqiy  vorisi  tomonidan  boshqa 

shaxslarga  berilmaganligi  yoki  seleksiya  yoki  uning  huquqiy  vorisining 

roziligi  bilan  boshqa  shaxslar  undan  foydalanmaganligini  aniqlaydi1.

Qonunning  22-moddasiga  muvofiq  seleksiya  yutug'ining  yangilik 

ekanligi  ekspertizasini  ixtisoslashtirilgan  tashkilot  mavjud  hujjatlar  va 

dalil  isbotlar  shu  jumladan,  o'z  tashabbusi  bilan  olgan  axborot  asosida 

amalga  oshiradi  va  Patent  idorasiga  talabnomada  ko'rsatilgan  seleksiya 

yutug'ining yangilik mezonlariga  muvofiq  yoki  nomuvofiqligi  to'g'risidagi 

xulosani taqdim etadi. Ixtisoslashtirilgan tashkilotning xulosasiga muvofiq, 

patent  idorasi seleksiya yutug'ining yangilik mezoni mavjud  yoki  mavjud 

emasligi to'g'risida  talabnoma  beruvchini yozma  ravishda  xabardor etadi.

Agar  talabnomada  ko'rsatilgan  seleksiya  yutug'i  yangilik  mezoniga 

mos  bo'lmasa,  Patent  idorasi  patent  berishni  rad  etish  to'g'risida  qaror 

qabul  qiladi.  Talabnoma  to'g'risidagi  ma’lumotlar  e’lon  qilingan  sanadan 

e ’tiboran  olti  oy  ichida  har  qanday  manfaatdor  shaxs  talabnomada 

ko'rsatilgan seleksiya yutug'ining yangilik ekanligiga nisbatan o'z da’vosini 

patent  idorasiga  jo'natishi  mumkin.  Patent  idorasi  seleksiya  yutug'ining 

yangiligiga nisbatan olingan da’vo haqida  talabnoma beruvchini xabardor 

qiladi.  Talabnoma  beruvchi  bunday  da’voga  rozi  bo'lmasa,  bildirishnoma 

(bu  haqda  Patent  idorasining  xabarini)  olgan  kundan  boshlab  uch  oylik 

muddat  ichida  Patent  idorasiga  dalil  isbotlar  bayon  etilgan  e ’tirozni 

jo'natish huquqiga  ega.

Patent idorasining patent berishni rad etish to'g'risidagi qarori ustidan 

talabnoma beruvchi Patent idorasining  Appelyatsiya kengashiga shikoyat 

bilan  murojaat  etishga  haqli.  Bu  huquq  rad  etish  haqidagi  qaror  qabul 

qilinib,  bu  haqda  talabnoma  beruvchi  xabardor  qilingandan  so'ng  uch 

oylik muddat ichida saqlanib qoladi. Uch oylik muddat o'tgach,  talabnoma 

beruvchi  bunday  huquqni  yo'qotadi.

Appelyatsiya  tushgan  sanadan  e ’tiboran  ikki  oylik  muddatda

1  Сергеев  А.П.  Право  интеллектуальной  собственности  в  РФ.  -М .,  Проспект, 

2000.  -713  с.

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

appelyasiya  kengashi  tomonidan  ko'rib  chiqilishi  kerak.  Appelyatsiya 

kengashining qarori qabul  qilingan sanadan e’tiboran olti oy  ichida  uning 

ustidan  shikoyat  qilish  mumkin.

Seleksiya  yutug'i  himoyaga  layoqatliligining  farqlanish,  o'xshashlik 

va  barqarorlik  mezonlari  chuqur  ilmiy  tekshiruv  va  biologik,  zoologik, 

fiziologik,  genetik  tadqiqotlarni  talab  qilish  uchun  ularga  nisbatan 

tayinlangan  ekspertiza-seleksiya  yutug'ining  davlat  sinovi  deb  ataladi. 

Seleksiya  yutug'ining  farqlanish,  o'xshashlik  va  barqarorlik  mezonlariga 

mosligining  davlat  sinovi  ixtisoslashtirilgan  tashkilotlar  (qishloq  xo'jalik 

ekinlari  navlarini  sinash  davlat  komissiyasi  va  chorvachilikda  naslchilik 

ishlari  bosh  davlat  inspeksiyasi)  tomonidan  belgilangan  uslub  va 

muddatlarda o'tkaziladi. Davlat sinovi o'tkazish uchun talabnoma beruvchi 

kerakli  m iqd ordagi  u ru g 'lik ,  k o'ch at  yoki  nasi  m ahsulotlarini 

ixtisoslashtirilgan  tashkilot  tomonidan  belgilangan  manzilga  «Seleksiya 

yutuqlariga  talabnom alar  tuzish  va  topshirishning  vaqtinchalik 

qoidalari»ning  4-ilovasida1  ko'rsatilgan  muddatda  taqdim  etilishi  shart.

Seleksiya  yutug'ining  davlat  sinovini  o'tkazishda  ixtisoslashtirilgan 

tashkilot  talabnoma  beruvchi,  O'zbekiston  Respublikasining  tashkilotlari, 

shuningdek,  boshqa  davlatlarning  vakolatli  organlari  tomonidan  taqdim 

etilgan  sinov  natijalaridan  foydalanishi  mumkin.  O'tkazilgan  sinov 

natijalariga  qarab,  seleksiya  yutug'ining  himoyaga  layoqatlilik  mezoniga 

mosligi  to'g'risida  ixtisoslashtirilgan  tashkilot  xulosa  chiqaradi.  Agar, 

seleksiya  yutug'i  himoyaga  layoqatlilik  mezonlariga  mos  bo'lsa,  uning 

nomi belgilangan talablarga mos kelsa, ixtisoslashtirilgan tashkilot seleksiya 

yutug'ining  rasmiy  tavsifini  tayyorlayodi.  Ixtisoslashtirilgan  tashkilot 

tayyorlagan seleksiya yutug'ining rasmiy tavsifiga muvofiq, Patent idorasi 

seleksiya  yutug'iga  patent  berish  to'g'risidagi  qarorni  qabul  qiladi.

Seleksiya  yutug'i  himoyaga  layoqatlilik  mezonlariga  mos  bo'lmasa, 

Patent  idorasi  patent  yoki  guvohnoma  berishni  rad  etish  to'g'risidagi 

qarorni  qabul  qiladi.  Bunda  arizachi  uch  oylik  muddat  ichida  Patent 

idorasining qarori ustidan shikoyat bilan Appelyatsiya kengashiga murojaat 

qilish  huquqiga  ega  bo'ladi  (qonuning  23-moddasi).

Seleksiya  yutug'iga  patent  berish  haqidagi  talabnoma  talabnoma 

beruvchining  yozma  roziligi  bilan  patent  berish  to'g'risida  yoki  berishni 

rad  etish  haqida  qaror  qabul  qilingunga  qadar  chaqirib  olinishi  mumkin. 

Bunda  talabnoma  beruvchilar  bir  nechta  bo'lsa,  talabnoma  ulardan  har 

birining roziligi bilangina chaqirib olinadi. Agar ulardan biri norozi bo'lsa,

1  Селекция  ютуклари.  Расмий  Ахборотнома.-Т.:  1998.  -142  б.

714

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

talabnoma  chaqirib  olinmaydi.  Talabnoma  beruvchining  iltimosiga 

m uvofiq,  talabnomani  to'ldirish,  unga  aniqlik  va  tuzatish  kiritish 

muddatlari  uch  oygacha  uzaytirilishi  mumkin,  hamda  bunday  uzaytirish 

ko‘pi bilan ikki marta amalga oshiriladi. Muddatlami uzaytirish to‘g ‘risida 

iltimosnoma  topshirganlik  uchun  boj  yoki  yig'im  to'laydi.

Patent  idorasi patent berish  to‘g ‘risida  qaror qabul qilganidan  so‘ng, 

seleksiya  yutuqlariga  bo‘lgan  huquqlarni  rasmiylashtirish  hamda  patent 

berish  tartibining  uchinchi  -   so'nggi  bosqichi  boshlanadi.  Unda  Patent 

idorasi  seleksiya  yutug‘ini  O'zbekiston  Respublikasi  Seleksiya  yutuqlari 

davlat  reestrida  ro‘yxatga  oladi.

Davlat  reestriga  o ‘simlik  va  hayvonlar  ajdodi  (turi)  haqidagi 

ma’lumotlar  nav  yoki  zotning  nomi,  seleksiya  yutug'ining  ro‘yxatdan 

o‘tish  sanasi  va  ro'yxat  raqami,  patent  egasining  ismi  va  uning  manzili, 

hamda  seleksiya  yutug‘i  muallifining  nomi  to‘g ‘risidagi  ma’lumotlar 

kiritiladi.  Keyinchalik  reestrga  patentning  boshqa  shaxsga  (uning  ismi va 

manzilini  ko‘rsatgan  holda)  o‘tkazilganligi  haqidagi  mutlaq,  ochiq  va 

majburiy  litsenziyalar  haqidagi  ma’lumotlar  hamda  patentning  amal 

qilinishini to‘xtaganligi (sababini ko'rsatib) haqidagi ma’lumotlar kiritiladi.

Seleksiya  yutuqlari  to'g'risidagi  qonunning  27-moddasiga  muvofiq, 

patentni O'zbekiston Respublikasi nomidan Patent idorasi beradi. Seleksiya 

yutug'i ro'yxatga olinganligi to'g'risidagi ma’lumot e’lon qilingan sanadan 

boshlab olti  oy ichida  har qanday shaxs patent  berilishiga  e’tiroz bildirish 

huquqiga ega. Bu e’tirozni Appelyatsiya kengashi tegishli ixtisoslashtirilgan 

tashkilot  vakillari  ishtirokida  e’tiroz  bildirilgan  sanadan  boshlab  olti  oy 

ichida  ko'rib  chiqishi  lozim.  Bunday  e’tirozlar  bildirilmagan  va  ular  rad 

qilingan  bo'lsa,  Patent  idorasi  seleksiya  yutug'ini  ro'yxatga  olinganligi 

to'g'risidagi  ma’lumot  e’lon  qilingan  vaqtdan  boshlab,  olti  oy  o'tgach 

patentni beradi. Bunda seleksiya yutug'iga patent berish haqidagi qarorga 

e’tiroz  bildirilgan  yoki  bildirilmaganligi  ahamiyatga  ega  emas.

Patent  berishni  so'rayotgan  shaxslar  sonidan  qat’iy  nazar  seleksiya 

yutug'iga  bitta  himoya  hujjati  beriladi.  Himoya  hujjatlarining  shakli  va 

ularda  ko'rsatiladigan  ma’umotlar  tarkibi  Patent  idorasi  tomonidan 

belgilanadi. Patent egasi patent olganidan so'ng, shu nav va zotga taalluqli 

zarur  materiallarni  saqlash  uchun  jo'natadi  (Qonunning  27-moddasi  8- 

qismi).

Patent  egasi  navni,  zotni  patentning  amal  qilishi  muddati  davomida, 

nav,  zot  tegishli  davlat  reestrida  ro'yxatga  olingan  sanada  tuzilgan, 

ularga  doir  rasmiy  tavsifda  ko'rsatilgan  belgilarini  o'zgartirmay  saqlashi 

lozim. Ixtisoslashtirilgan tashkilotlar va Patent idorasining so'roviga binoan

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

patent  egasi  nazorat  sinovlarini  o'tkazish uchun  nav  urug‘larini  yoki  nasi 

materialini jo'natishi va tegishli joyda tekshiruv o'tkazish uchun imkoniyat 

yaratib  berishi  lozim.

Seleksiya  yutuqlariga  patent  huquqini  rasmiylashtirish  harakatlari: 

patent  berish  haqida  talabnoma  topshirish,  talabnomada  ko'rsatilgan 

seleksiya  yutug'ini  ekspertiza  va  sinovdan  o'tkazish,  patent  berish,  uni 

o'z  kuchida  saqlab  qolish,  shuningdek,  seleksiya  yutug'ining  ekspertizasi 

va  himoyasi  bilan  bog'liq  yuridik  ahamiyatga  molik  amallami  bajarish 

uchun  bojlar  yoki  yig'imlar  undiriladi.  Qonunga  muvofiq,  bajarilganligi 

uchun  bojlar  va  yig'imlar  undiriladigan  harakatlar  ro'yxati,  bojlar  va 

yig'imlar  miqdori  hamda  ulami  to'lash  muddati,  shuningdek,  to'lovdan 

ozod qilish,  to'lov muddatlarini kamaytirish  yoki bojlar yoxud yig'imlarni 

qaytarib  berish  uchun  asoslar  O'zbekiston  Respublikasi  Vazirlar 

Mahkamasi  tomonidan belgilab qo'yiladi  (Seleksiya  yutuqlari  to'g'risidagi 

qonunning  29-moddasi).