Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

2.  Oddiy  shirkat  shartnomasi  bo‘yicha  taraflarga 

qo'yiladigan  talablar

Oddiy  shirkat  shartnomasida  faqat  yakka  tadbirkorlar,  shuningdek, 

foyda olishni o'z faoliyatining asosiy maqsadi qilib olgan tijorat tashkilotlari 

tadbirkorlik  faoliyatini  amalga  oshirish  uchun  tuziladigan  oddiy  shirkat 

shartnomasining  taraflari  (ishtirokchilari)  bo'lishlari  mumkin  (FKning 

962-moddasi).  Demak  oddiy  shirkat  shartnomasida  taraf  sifatida  ishtirok

1  Брагинский  M,  Витрянский  В.  Договорное  право.  М:,  Статут,  1Э97.С.  322-323.

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

etadigan  taraflar  uchun  alohida  talab  qo'yilgan.  U  ham  bo'lsa,  ularning 

tadbirkorlik  subyektlari  bo'lishgidir.

O'zbekiston  Respublikasining  “Tadbirkorlik  faoliyati  erkinligining 

kafolatlari  to'g'risida”gi  qonunning2  4-moddasiga  asosan,  tadbirkorlik 

faoliyati  subyektlari  (tadbirkorlik  subyektlari)  belgilangan  tartibda 

ro'yxatdan  o'tgan  hamda  tadbirkorlik  faoliyatini  amalga  oshirayotgan 

yuridik  va  jismoniy  shaxslardir.

Tadbirkorlik  qonunchiligida  belgilangan  tadbirkorlik  faoliyati 

subyektlari  tomonidan  qonun  hujjatlariga  muvofiq  amalga  oshiriladigan 

tavakkal  va  o'z  mulkiy  javobgarligi  ostida  daromad  (foyda)  olishga 

qaratilgan  tashabbuskor  faoliyatdir1.

Davlat hokimiyati va boshqaruv organlari (qonun hujjatlarida nazarda 

tutilgan  hollar  bundan  mustasno),  ularning  mansabdor  shaxslari, 

shuningdek,  tadbirkorlik  faoliyati  bilan  shug'ullanishi  qonun  hujjatlarida 

man etilgan boshqa shaxslar tadbirkorlik faoliyatining subyektlari bo'lishi 

mumkin  emas.

Tadbirkorlik subyektlari jismoniy va yuridik shaxslar bo'lishi mumkin.

Tadbirkorlik  faoliyati  yakka  tartibdagi  tadbirkorlik  faoliyati  va 

yuridik  shaxs  tuzgan  holdagi  tadbirkorlik  faoliyatini  o'z  ichiga  qamrab 

oladi. Oddiy shirkat aynan yakka tartibdagi tadbirkorlikni amalga oshirish 

jarayonida tuzilishi mumkin. I.UJanaydarov yakka tartibdagi tadbirkorlik 

faoliyatini  shaxsiy  tadbirkorlik  va  birgalikdagi  tadbirkorlik  turlariga 

bo'ladi2.

Jismoniy shaxslar  belgilangan  tartibda  davlat  ro'yxatidan o'tgandan 

so'ng  yakka  tadbirkor  maqomini  qo'lga  kiritadilar.  Ularni  davlat 

ro'yxa tid an   o'tkazish  tartibi  O 'zbekiston  Respublikasi  Vazirlar 

Mahkamasining  2003-yil  20-avgustdagi  357-son qarori  bilan tasdiqlangan 

“Tadbirkorlik  subyektlarini  davlat  ro'yxatidan  o'tkazish,  hisobga  qo'yish 

va ruxsat beruvchi hujjatlarni rasmiylashtirish tartibi to'g'risida” gi nizom3 

va  O'zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  “Tadbirkorlik  subyektlarini 

davlat  ro'yxatiga  olish  va  hisobga  qo'yishning  xabardor  qilish  tartibini 

joriy  etish  to'g'risida”gi  24.05.2006-yilgi  n  pq-357-sonli  qarori4  bilan 

belgilangan.

Tadbirkorlik faoliyati erkinligining kafolatlari to'g'risidagi qonunning

1  Зокиров  И.  Баратов  М.  Тадбиркорлик:  манфаат  ва  масъулият.  -Т.:  Адолат.  2002. 

-4  6.

2  Гражданское  право.  Т.  1.  Отв.ред.  М.К.Сулейменов,  Ю.Г.Басин.  -Алматы.:  КазПОА. 

2000. -372 б.

3  Узбекистан  Республикаси  к;онун хужжатлари  туплами,  2003,  15-16-сон,  130-модда.

4 Узбекистан  Республикаси  крнун хужжатлари  туплами,  2006,  20-21-сон,  174-модца.

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

7-moddasiga  asosan,  jismoniy  shaxslar  yuridik  shaxs  tashkil  etmagan 

holdagi  birgalikdagi  tadbirkorlik  faoliyatini  quyidagi:

-er-xotinning  umumiy  mol-mulki  negizida  ular  tomonidan  amalga 

oshiriladigan  oilaviy  tadbirkorlik;

-oddiy  shirkat;

-yuridik  shaxs  tashkil  etmagan  holda  dehqon  xo'jaligi  shakllarida 

amalga  oshirishlari  mumkin.

Jismoniy  shaxslar  faqat  yakka  tartibdagi  tadbirkorlar  tariqasida 

davlat  ro'yxatidan  utganlaridan  keyin  ular  birgalikdagi  tadbirkorlik 

faoliyatini  amalga  oshirish  uchun  tuziladigan  oddiy  shirkat  shartnomasi 

taraflari  bo'lishlari  mumkin.

Dunyo  miqiyosida  yakka  tadbirkorlik  iqtisodni  rivojlantirishda 

muhim  o'rin  egallaydi.  Bundan  mamlakatimiz  iqtisodi  ham  mustasno 

emas.  Statistik  maiumotlarga  e ’tibor  beradigan  bo'lsak,  birgina  2005 

yilga  kelib,  iqtisodiyotning  kichik  sektorida  6236,2  ming  kishi  bandligi 

ta’minlandi.  Bu  mamlakatimiz  iqtisodiyotida  band  aholining  64%  tashkil 

etadi  degani.  Shundan  51%  yakka  tadirkorlar  hisoblanadi1.

Oddiy shirkat shartnomasining  tarafi  sifatida  ishtirok  etadigan yana 

bir  subyekt  bu  —   yuridik  shaxslardir.  Yuridik  shaxslaming  g'uquqiy 

maqomi  FK  va  maxsus  qonun  hujjatlari  bilan  belgilanadi.  Ular  qonunda 

belgilangan tartibda oddiy shirkat shartnomasining ishtirokchilari bo'lishlari 

mumkin.