Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

Ijaraga oluvchining huquq va majburiyatlari

Ijaraga  oluvchi  mol-mulkdan  shartnom a  shartlariga  muvofiq,  agar 

b u n d a y   s h a rtla r  sh a rtn o m a d a   b elgilangan  b o im a sa ,  m o l-m ulk n ing 

vazifasiga  muvofiq  foydalanishi  lozim.

Agar  ijaraga  beruvchining  yozma  ogohlantirishiga  qaram ay,  ijaraga 

oluvchi mol-mulkdan shartnom a shartlariga yoki mol-mulkning vazifasiga 

muvofiq  foydalanmasa,  ijaraga  beruvchi  shartnom ani  m uddatidan  oldin 

bekor  qilishni  va  zararning  qoplanishini  talab  qilishga  haqli.

Ijaraga oluvchi mol-mulkdan foydalanganlik uchun haqni o'z vaqtida 

to ia b  turishi shart.

M ol-mulkdan  foydalanganlik  uchun  haq  to iash   tartibi,  shartlari  va 

m uddatlari  m ulk  ijarasi  shartnomasi  bilan  belgilanadi.

Mol-mulkdan foydalanganlik  uchun haq  ijaraga  olingan barcha  mol- 

mulk uchun yaxlit holda yoki uning h a r bir tarkibiy qismi uchun alohida- 

alohida  holda  quyidagi  ko'rinishlarda  belgilanadi:

v aq ti-v aq ti  bilan  yoki  b ir  yo'la  to 'la n a d ig a n   q a t’iy  su m m a d a  

belgilangan  to'lovlar  tariqasida;

ijaraga olingan mol-mulkdan foydalanish natijasida olingan m ahsulot 

yoki  darom adning  belgilangan  ulushi  tariqasida;

ijaraga oluvchi tomonidan ijaraga beruvchiga shartnom ada kelishilgan 

ashyoni  mulk  qilib  yoki  ijaraga  topshirish  tariqasida;

ija rag a   olingan  m ol-m u lk n i  y a x sh ila sh   b o 'y ic h a   s h a rtn o m a d a  

kelishilgan  xarajatlarni  ijaraga  oluvchi  zimmasiga  yuklash  tariqdsida.

Ijaraga  oluvchi  ijara  shartnom asi  am al  qilib  tu rg a n   b u tu n   v a q t 

mobaynida korxonani tegishli texnik holatda saqlab turishi, shu jum ladan, 

uni joriy  ta ’mirlashi  va  shartnom ada  nazarda  tutilgan  holatlarda  kapital 

ta ’mirlashi  shart.

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Agar shartnomada  boshqacha  tartib nazarda  tutilmagan bo‘lsa,  ijaraga 

olingan  korxonani  ishlatish  bilan  bog‘liq  xarajatlar,  shuningdek,  ijaraga 

olingan  mol-mulkni  sug‘urtalash  bo'yicha  to'lovlar,  soliqlar  va  boshqa 

m ajburiy to'lovlar ijaraga oluvchi zimmasiga yuklatiladi(FKning 582-moddasi).

A gar qonunda yoki shartnom ada boshqacha tartib nazarda tutilm agan 

bo'lsa,  ijaraga  oluvchi  ijaraga  olingan  korxona  m ol-m ulki  tark ibig a 

kiruvchi  moddiy  boyliklarni  ijaraga  beruvchining  roziligi  bilan  sotish, 

ayirboshlash  va  uning  roziligisiz  vaqtincha  foydalanishga  yoxud  qarzga, 

qo'shim cha ijaraga berishga, shuningdek, korxona bahosini pasaytirmaslik 

va ijara shartnom asining boshqa bandlarini buzmaslik sharti bilan bunday 

b o y lik la r g a   n is b a ta n   ija r a   s h a rtn o m a s i  b o 'y ic h a   o'z  h u q u q   v a 

m ajburiyatlarini  boshqa  shaxslarga  o'tkazishga  haqli.

Agar korxonani ijaraga berish shartnomasida boshqacha tartib nazarda 

tu tilg a n   bo'lm asa,  ijarag a  oluvchi  ijaraga  olingan  korxonani  ijaraga 

beruvchining  roziligisiz  qayta  qurishga,  uni  kengaytirib,  texnik  jihozlab, 

qiym atini  oshirishga  haqli  (FKning  583-moddasi).

Korxonani  ijaraga  olish  shartnom asida  boshqacha  tartib   nazarda 

tu tilg a n   b o'lm asa,  k o rxo n an i  ija rag a   oluvchi  ija rag a   b eru v ch in in g  

ruxsatidan  q a t’iy nazar,  ijaraga  olingan  mol-mulkni  ajratib  bo'lmaydigan 

tarzda  yaxshilash  qiym atini  olishga  haqli.

A gar ijaraga beruvchi ijaraga oluvchining bunday yaxshilashga qilgan 

xarajatlari  ijaraga  olingan  mol-mulkning  qiymatini  uning  sifati  va  (yoki) 

u n d a n   fo ydalanish  x u su siy a tla rin i  y axshilashga  q a ra g a n d a   beqiyos 

darajada oshirib yuborganligini yoki bunday yaxshilashni amalga oshirish 

v aq tid a  halollik  va  oqilonalik  tam oyillari  buzilganligini  isbotlasa,  sud 

uni  bunday  yaxshilash  haqini  ijaraga  oluvchiga  to'lash  m ajburiyatidan 

ozod  qilishi  m um kin  (FKning  584-moddasi).

M ulk  ijarasi  shartnom asi  bekor  bo'lganidan  keyin  ijaraga  oluvchi 

ijaraga beruvchiga mol-mulkni o'ziga topshirilgan holatda normal eskirishini 

hisobga  olib  yoki  shartnom ada  kelishilgan  holatda  qaytarishi  lozim