Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

Shartnomaning shakli. Korxonani ijaraga berish shartnomasi taraflar 

im zolagan  b itta  h u jja t  tarzida  yozma  shaklda  tuziladi  va  u   notarial 

guvohlantirilishi  ham da  davlat  ro'yxatidan  o‘tkazilishi  lozim.

Korxonani  ijaraga  berish  shartnomasi  davlat  ro'yxatidan  o'tkazilgan 

paytd an  boshlab  tuzilgan  hisoblanadi.

Korxonani  ijaraga  berish  shartnomasining  shakliga  rioya  etm aslik 

uning  haqiqiy  bo'lmasligiga  olib  keladi  (FKning  580-moddasi).  U shbu 

qoida  im perativ  h arak terg a  ega  bo'lib,  taraflar  shartnomaning  shakliga 

qatiy  amal  qilishlari  lozim,  aks  holda  yuqorida  aytib  o'tilgan  huquqiy 

oqibat  kelib  chiqishi  mumkin.

A m ald ag i  q o n u n   h u jja tla rig a   m u v o fiq ,  ija ra   s h a rtn o m a s id a  

quyidagilar:

-  korxonani  ijaraga  berish  va  ijaraga  berilgan  mol-mulkni  ishlatish 

shartlari;

-  ijara  korxonasi  xo'jalik  faoliyatiga  oid  shartlar;

-  to m o n larn in g   ija ra   sh a rtn o m a sin i  b a ja rish   yuzasidan  o'zaro  

m ajburiyatlari;

-  tom onlarning  o'z  m ajburiyatlarini  bajarm aganligi  uchun  o'zaro 

javobgarligi  shartlari;

-  ijara  muddati;

-  ijara  haqi  m iqdori  va  ularning  to'lovini  amalga  oshirish  tartib i 

bilan  bog'liq  shartlar;

-  shuningdek,  ijaraga  beriladigan  mol-mulkning  tarkibi  va  qiymati;

-  ijara  beruvchining mol-mulkni  ijarachiga  shartnom ada  kursatilgan 

holatda  berish  m ajburiyati;

-  ija ra c h in in g   m o l-m u lk d a n   s h a rtn o m a   s h a rtla rig a   m u v o fiq  

foydalanish  m ajburiyati;

- tomonlarning mol-mulkni ta ’m irlash va uni tiklash yuzasidan o'zaro 

taqsim langan  m ajburiyatlari;

-  ijarachining  shartnom a  m uddati  tugagandan  so'ng  m ol-m ulkni 

ijaraga beruvchiga shartnom ada ko'rsatilgan holatda qaytarish  yuzasidan 

m ajburiyati;

-  shartnom a  subyektlari  o'zaro  kelishilgan  holda  zarur  deb  topgan 

boshqa  shartlar  o'z  ifodasini  topishi  lozim.

Ijara  shartnom asida  ijaraga  berilgan  mol-mulkning  qiymati  ushbu 

m ol-m ulk  ijaraga  berilayotgan  vaqtdagi  qiym atidan  kelib  chiqqan  va 

uning  eskirganligi  darajasi  hisobga  olingan  holda  belgilanadi.  Demak, 

172

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ijaraga  berilgan  mol-mulkning  kelgusida  xizmat  qilishi,  ishlatish  m uddati 

tomonlarning  kelishuviga  muvofiq  shartnom ada  ko'rsatilishi  kerak,  biroq 

b u   m u d d a t  foy d alanish  m u d d atid a n ,  to 'liq   eskirib,  ish d an   chiqish 

m uddatidan  ko'p  bo'lmasligi  lozim.

Ijaraga  olingan  korxona  ijaraga  oluvchiga  topshirish  dalolatnomasi 

bo'yicha  topshiriladi.  Agar  ijara  shartnom asida  boshqacha  tartib   nazarda 

tu tilg an   bo'lm asa,  ijaraga  olingan  korxonani  topshirishga  tayyorlash, 

sh u  jum ladan  topshirish  dalolatnomasini  tuzish  va  imzolashga  taqdim  

etish  ijaraga  beruvchining  zimmasidagi  m ajburiyat  hisoblanadi  va  uning 

hisobidan  amalga  oshiriladi.  (FKning  581-moddasi).

K o rx o n a la rn i  ija ra g a   b e ris h   s h a rtn o m a s i  q o n u n g a   m u v o fiq  

quyidagilarga  am al  qilgan  holda  tuzilishi  zarur:

1.  Ijara  shartnomasi  yozma  shaklda  tuzilishi  lozim,  chunki  og'zaki 

tuzilgan  shartnom a  yuz  berishi  ehtimoli  bo'lgan  bahsli  holatlarda  sud 

ajrim lari  uchun  yuridik  asos  bo'lib  xizmat  qilolmaydi.

2. Huquq va  m ajburiyatlar qonun bo'yicha  shartnom ada  ko'rsatilgan 

hujjatlar  o'z  vaqtida  rasm iylashtirilgan  bo'lishi  lozim.

3. Korxonalarni ijaraga berish shartnom asi faqat muomala layoqatiga 

ega  bo'lgan  fuqarolar  va  yuridik  shaxslar  o'rtasida  tuzilishi  kerak.

4. Ijara shartnom asi ixtiyoriy tuzilgan va aniq  bir huquqiy m aqsadga 

erishishiga qaratilgan bo'lishi kerak y a’ni shartnom ada o'z ifodasini topgan 

m aqsadlar  ijarachi  va  ijaraga  beruvchining  haqiqiy  m aqsadlariga  mos 

tushishi  kerak.  Ijara  shartnomasi  yuqori  idora  buyrug'i  hujjat.  ta ’sirida 

yoki  aldash  orqali  tuzilmasligi  lozim.