|
ekologik hamkorlik
uch yo
‘
nalishda amalga
oshirilmoqda:
1) atrof-muhitni muhofaza qilishning davlatlararo va millatlararo hamkorligi
hamda ulardagi ijobiy tajribalarni keng targ
‘
ib qilish;
2) mintaqada (regionda) yoki cheklangan zonalarda tabiatni muhofaza
qilishning ilmiy asoslangan chora-tadbirlarini ishlab chiqish va ularni amaliy tatbiq
qilish;
3)
global
ekologik
muammolarning
yechimini
topishda
xalqaro
hamjamiyatning universal yo
‘
llarini ishlatish.
Atrof-muhit muhofazasi xalqaro miqyosda nafaqat ekologik talablar, balki
ijtimoiy, siyosiy, iqtisodiy talablarni ham o
‘
z ichiga qamrab olgan holda
shakllanadi. Lekin, nazariy jihatdan qaraganda tabiatni muhofaza qilish me
’
yorlari
faqatgina xalqaro ekologik munosabatlarni inobatga olishi kerak. Chunki ekologik
muammolar dunyoviy muammolar
—
inson huquqlari, iqtisodiy, energetik, yadro
urushi, oziq-ovqat, ta
’
lim kabi muammolar bilan uzviy bog
‘
langandir. Ular milliy
ekologik munosabatlar bilan bevosita yoki bilvosita aloqadorlikda bo
‘
lgani uchun
ham mahalliy, regional, global masalalar qatoridagi yagona muammolar tizimi
sifatida qaraladi.
Agar o
‘
tgan XX asrga bir nazar tashlaydigan bo
‘
lsak, unda naqadar keskin va
katta o
‘
zgarishlar davri bo
‘
ldi, deyish mumkin. Bu foniy dunyoda inson tarixi 5
mln yilga teng bo
‘
lsa, o
‘
tgan asr qolgan asrlarga tatigulik bosqich bo
‘
ldi, desak
aslo mubolag
‘
a bo
‘
lmaydi. Chunki XX asrda dunyo ikki
—
sotsialistik va
kapitalistik lagerga bo
‘
lindi, ikki jahon urushi deyarli hamma insoniyat
sivilizatsiyasiga salbiy ta
’
sir ko
‘
rsatdi, yoppasiga qirg
‘
in keltiruvchi qurollar
yaratildi va ishlatilib ko
‘
rildi, ommaviy kasalliklar yuzaga keldi, qayta qurish
orqali Dunyoning siyosiy xaritasida yangi davlatlar yuzaga keldi. Ha, bu asr misli
ko
‘
rilmagan fan va texnika yutuqlari, iqtisodiy-ijtimoiy hayotdagi muvaffaqiyatlar
bilan bir qatorda, salbiy tusdagi siyosiy, ijtimoiy, ekologik inqirozlarga ham olib
keldi. XXI asrda ushbu xatolarni qaytarish aslo mumkin emas, chunki 3-jahon
urushi, yangi qurollarni ishlab chiqarish va global miqyosdagi ekologik
muammolarni keltirib chiqarish insonlarning «qiyomat qoyim» kunini
yaqinlashtirishi hech gap emas.
Prezidentimiz I. A. Karimov «
Т
arixiy xotirasiz kelajak yo
‘
q», deb bejiz
aytmaganlar. Chunki inson tarixdan saboq chiqaradi. Erishgan yutuqlarini
rivojlantiradi, qo
‘
yilgan xatolarni qaytarmaslikka harakat qiladi. Biz ham ekologik
jihatdan tarixga bir nazar tashlab ko
‘
ramiz va tegishli xulosalar chiqarishga harakat
qilamiz.
XX asrning 60-yillarida, ya
’
ni «sovuq urush» davrida butun insoniyat va,
ayniqsa, xalqaro hamjamiyatning tashvishi asosan yadro urushining oldini olishga
qaratilgan edi. «Karib inqirozi»dan so
‘
ng yadro quroliga ega bo
‘
lgan davlatlar bir
narsaga
—
atom, neytron, vodorod bombalarni ishlatish Yer kurrasida hayotning
tugashiga olib kelishi, bu urushda mag
‘
lublarning ham, g
‘
oliblarning ham
bo
‘
lmasligi muqarrar ekanligiga butun dunyo hamjamiyati iqror bo
‘
ldi.
Insonlar ko
‘
ziga ko
‘
rinmaydigan, lekin oqibati urushdan ham xavfli bo
‘
lgan
ekologik muammo yuzaga chiqdi. Chunki XX asrning 70-yillariga kelib insoniyat
tarixi mobaynida Yer kurrasida 2/3 qism o
‘
rmonlar kesilib ketdi, 6 mlrd ga
unumdor tuproqlar qishloq xo
‘
jalik oborotidan chiqazib yuborildi, yer yuzasidan
kuniga bir turdagi hayvon yoki o
‘
simlik dunyosi yo
‘
q bo
‘
lib bordi, 70 foizdan ortiq
suv manbalari ifloslandi, atmosferada is gazining miqdori 20 mln tonnaga
ko
‘
paydi, ozon tuynugi AQSH maydoniga teng bo
‘
lgan kenglikda ochilib qoldi.
Natijada jahon aholisi orasida yoppasiga tarqalgan allergiya, SPID, yuqumli va
surunkali kasalliklar, o
‘
pka yo
‘
li va rak kasalliklari ko
‘
payib ketdi.
Т
ug
‘
ilayotgan
bolalarda mutanlik xususiyatlari paydo bo
‘
la boshladi.
Atrof tabiiy muhitning inqirozli holati undan chiqib ketish yo
‘
lini izlashga
undadi. Rivojlangan mamlakat va hududlarning o
‘
zidagina ekologik muammolarni
hal qilish imkoniyati bo
‘
lmadi. Chunki Orol, Chernobil kabi ekologik inqirozlar
ta
’
siri Markaziy Osiyo yoki Ukraina ma
’
muriy chegarasida qolib ketmadi. Ular
butun dunyo hamjamiyatiga ekologik zarar keltira boshladi. Hattoki, Orolni
qurigan yuzasidan uchgan tuz Norvegiya o
‘
rmonlaridan topila boshlandi,
Chernobil AESning radioaktiv ifloslanishi Germaniyagacha bo
‘
lgan hududni
zaharladi.
1970-yil dunyoga mashhur kishilardan iborat bo
‘
lgan «Rim klubi» a
’
zolari ilk
bor
Do'stlaringiz bilan baham: |
