Toshkent davlat universiteti falsafa fakulteti sotsiologiya bo

Maqsadli-oqilona harakat — sub'ekt tomonidan o‘z maqsadini aniq 
anglaganligini,  oqilona  vositalar  tanlaganini  taqozo  etadi.  Ammo,  konkret 
inson  harakati  maqsadli-oqilona  harakatga  qisman  yaqinlashishi  mumkin, 
lekin  aynan  mos  kelmaydi.  Maqsadli-oqilona  harakat  o‘ziga  xos  harakat 
modeli rolini o’ynaydi, uning yordamida harakatlardagi chetga og‘ishlarni 
aniqlash  mumkin.  Bu  esa  harakat  qilayotgan  sub'ektning  haqiqiy 

---

 
68 
motivlarini tushunish imkonini beradi.  
Qadriyatli-oqilona  harakat  -  etik,  estetik,  diniy  va  boshqa  ma'lum 
xatti-harakat  qadriyatlariga  bo‘lgan  ishonchga  asoslangan  ijtimoiy 
harakatdir.  Qadriyatli-oqilona  harakat  doimo  ma'lum  bir  bajarilishi  burch 
hisoblangan  talablarga  bo‘ysunadi.  Ma'lum  bir  qadriyatni  anglash  bilan 
bog‘liq    bo‘lgan  bu  harakat  o‘zining  ma'lum  bir  tartibliligi  tufayli  rejali, 
oqilona  xususiyatga  ega  bo‘ladi.  Qadriyatli-ratsional  harakatda  odam 
.tashqi dunyodagina emas, balki o‘zining sub'ektiv qadriyatlariga ham mos 
ravishda  vosityalar  tanlaydi,  bu  qadriyatlar  harakatni  tezlashtirishi  va 
aksincha, susaytirib qo‘yishi mumkin.