Toshkent davlat universiteti falsafa fakulteti sotsiologiya bo

2. Monitoring tadqiqotlarni holati va ishlatganlik darajasi 
 

---

 
167 
Voqealarni rivojlanish munosabati doimiy nazoratda va ob'etni zarur 
parametlari  o‘zgartirilganda,  katta  axborot  jadvali  to‘planganda  katta 
monitoring  turiga  ko‘ra  ilmiy  tadqiqotlarga  talab  yuzaga  keladi.  Bunday 
monitoring  tizimlarga  avval  meteorologiya  va  seysmologiyada  duch 
kelindi. 
Hozirgi  vaqtda  bunday  tizimlar  statistika,  bank  ishi,  birja, 
kosmonavtika, mudofaa, ishlab chiqarishda keng ko‘lamda qo‘llanilmoqda. 
Sotsiologiyada 
monitoring 
tadqiqotlar 
uslubiyoti 
va 
amaliyoti 
ekologiyadan  o‘tdi.  Dinamikaning  monitoring  tadqiqotlarida  va  ekologik 
holatlarda  sifat  va  miqdoriy  ko‘rsatkichlar  ustida  kuzatishlar  olib  borildi. 
Bunday  tizimlarni  barcha  komponentlari    haqida  ma'lumotlar  jamlamasi 
yaratildi.  Bizning  respublikamizda  bunday  tadqiqotlar  Orolbo‘yi 
mintaqasidagi  ekologik  muammolar  munosabati  bilan  90  –  yillarni 
boshlarida  katta  ko‘lamda  olib  borildi.  Katta  hajmdagi  ma'lumotlar 
jamlanmasi yig‘ildi. 
Sotsiologik  tadqiqotlar  Markazi  ham  1989  –  92  yillarda  Orolbo‘yi 
ekologik tangligi oqibatlarini o‘rganishda qatnashdi. 
Monitoring  yaratishdagi  ishlar  qo‘llanilmagan  bo‘lsada,  monitoring 
o‘lchovlar  yaratish  g‘oyalari  aynan  fundamental  sotsiologik  tadqiqotlar 
olib borilayotganda paydo bo‘ldi. 
Sotsiologik  tadqiqotlarga  monitoring  turi  bo‘yicha  jamoat  fikrini 
dinamik  o‘rganish  ham  kirdi.  Monitoring  qo‘llovchi  Gellap  Instituti 
hisoblanadi.  Rossiya  Federatsiyasida  ham  asosan  monitoring  turi 
qo‘llanilmoqda. Rossiyada sotsiologik tadqiqoilarni koordinatsion markazi 
akad.  T.I.  Zaslaveskaya  boshchiligidagi  Rossiya  Sotsiologiya  Markazi 
sanaladi.  1994  yildan  beri  Moskvada  turli  ijtimoiy  muammolar  bo‘yicha 
natijalar  e'lon  qilinuvchi  «monitoring  axborot  byulleten»ni  nashr  qilib 
kelinmoqda. 
Ba'zi  rivojlangan  davlatlarda  va  MDH  da  ta'lim  sohalarida 
monitoringni yaratish va qo‘llash bo‘yicha qiziq natijalar olindi. 
Bizning  mamlakatimizda  ham  mustaqil  bo‘lganimizdan  so‘ng 
sotsiologik monitoring yaratish bo‘yicha ishlar boshlab yuborildi. Xususan 
ToshDU sotsiologik markazi va Oliy ta'lim vaxirligi tomonidan Oliy ta'lim 
monitoringini uslubiy asosini yaratish yo‘lida ishlar olib borildi.