Toshkent davlat transport unversiteti

Bitiruv ishi bo‘yicha maslaxatchi (lar)

№	Bo‘lim mavzusi	Maslahatchi o‘qituvchining F.I.SH.	Imzo, sana
			Topshiriq berildi	Topshiriq bajarildi
1	Texnik-iqtisodiy hisoblar
2	Hayot faoliyati xavfsizligi

Bitiruv ishini bajarish rejasi

№	Bitiruv ishi bosqichlarning nomi	Bajarish muddati (sana)	Tekshiruvdan o‘tganlik belgisi
1	Kirish Tortish transformatorining konstruksiyasi va asosiy diagnostik xarakteristikalari
2	Tortish transformatorlarini ta'mirlash uchun nosozliklarni aniqlash
3	Transformatorning diagnostik modeli
4	Texnika havfsizligi va mehnat muhofazasi.
5	Texnik-iqtisodiy hisoblar.
6	Foydalanilgan adabiyotlar.

Bitiruv ishi rahbari _____________ _________________

(F.I.SH) (imzo)

Topshiriqni bajarishga oldim_____________ ____________

(F.I.SH) (imzo)
Topshiriq berilgan sana __________________ 2022 yil

Mundarija

Kirish. …………………………………………………………………………………….

I bo’lim. Tortish transformatorining konstruksiyasi va asosiy diagnostik xarakteristikalari…………………………………………………………….

1.1. ОДЦЭ-5000/25Б tipidagi transformator tuzilishi ....................................
1.2. Transformatorlarning diagnostik xarakteristikalari ………………………
1.3. Salt ishlash rejmida isrof va tokni o'lchash yo'li bilan aniqlangan xarakterli nuqsonlar; ..
1.4 Salt ishlash rejimida isrof va tokni o'lchash ……………………………
1.5. Qisqa tutashuv rejimida qarshiligini o'lchash ………………………
II bo’lim. Tortish transformatorlarini ta'mirlash uchun nosozliklarni aniqlash
2.1. "O'ZTEMIRYO'LMASHTAMIR" unitar korxonasining elektr mashinasozlik sexida (EMS) tortish transformatorlarini kapital ta'mirlash texnologik davrining grafiklari.
2.2. Diagnostika holatlarni baholash tizimi ………………………….
2.3. ODSE-5000/25 B tortuv transformatorini elektr mashinalar sexida ta’mirlash texnologiyasi………………………………………………………………
2.4. Chulg’am izolyatsiyasining qarshiligini o'lchash …………………..
2.5. Transformatsiya koeffitsientini aniqlash………………………………

ⅠⅠⅠ bo’lim.transformatorning diagnostikmodeli ............................................

Kirish
Hech kimga sir emaski, asosiysi quvvat transformatorlari energiya tizimlarining tarkibiy qismi. Ular kuchlanishni kattalashtirish yoki pasaytrish uchun ishlatiladi. Transformatorlar katta ishonchlilikka ega, ammo ichida bugungi kunda elektr uzilishiga olib keladigan nosozliklar, iste'molchilar uchun noqulaylik va uzulishlar bo'lib qoladi, shuningdek regulyatorlar uchun. Hamma narsa katta moliyaviy yo’l bilan to'ldiriladi xarajatlar, nosozliklar va kutilmagan holatlar bilan bog'liq xavfsizlik muammolari elektr ta'minotining uzilishi. Aniqlash, ro'yxatga olish va eng istiqbolli vositalari bashorat qilish avtomatlashtirilgan monitoring tizimlari va quvvat transformatorlarining diagnostikasi [13], qaysi ko'p sonli sensorlar tufayli tizim tugunlarini qoplash, salbiy jarayonlarning boshlanishini erta bosqichda aniqlash imkonini beradi. ASMD quvvat transformatorlaridan foydalanish nafaqat yordam beradi olingan ma'lumotlar asosida qaror qabul qilish uchun operativ xodimlar, lekin Shuningdek, u quvvat transformatorlarining ishlash muddatini uzaytiradi. Yakuniy malaka ishining maqsadi tahlil qilishdir avtomatlashtirilgan monitoring va diagnostika tizimini qo'llash elektr ta'minoti tizimlarining quvvat transformatorlarining holati (ASMD). Maqsadga erishish uchun ishda quyidagi vazifalar qo'yildi:

- texnik holat va zarar sabablarini tahlil qilish transformatorlar; avtomatlashtirilgan tizimdan foydalanish natijalarini tahlil qilish quvvat transformatori 2T podstansiyasining doimiy monitoring "1-sonli elektr qozonxona";
- boshqarish holatini baholash tizimlarini joriy etishni asoslash transformatorlar. Elektr quvvatining texnik holati va shikastlanishini tahlil qilish transformatorlar va elektr liniyalarning ish holatida bo’lishini taminlaydi. Aholi va sanoat korxonalarga elektr energiyani uz vaqtida kerakli qiymatda yetgazib berish elektr termoqlari korxonalarining zimmasidadir.
Termik tavsiflash diagnostikasi dolzarb amaliy muammolarni hal qilishga imkon beradi, masalan:

1. 
   Bitta texnik qurilma bilan uch kishidan iborat bitta guruh tomonidan katta hajmdagi elektr jihozlarini ommaviy tekshirish;
   
2. 
   Nosozlikdan oldingi holatda bo'lgan muhim sonli qurilmalarni aniqlash (nuqson kontaktli ulanishlar, tok transformatorlari, kondensatorli ulanish);
   
3. 
   Bboshqa usullar bilan aniqlab bo'lmaydigan bunday nuqsonlarni aniqlash, masalan, quvvat transformatorlari baklarining konstruktiv elementlarining mahalliy qizib ketishi, shinalarning qo'llab-quvvatlovchi metall konstruksiyalarida birlashtiruvchi murvatlarning qizishi yoki 110 kV kuchlanishli klapanlarni to'xtatuvchining alohida elementlarining ortiqcha yuklanishi. va undan yuqori kunlanishda ishlashini oldini olish.
   

Tortuv elektr ta'minoti tizimlarida termografiya elektr energiyasini taqsimlash va iste'mol qilishning butun tsiklida ishlatilishi mumkin: tortish podstansiyalaridan tortib ERS elektr jihozlarigacha. Termogramma paydo bo'lgan muammolarni, ular katta operatsion muammolarga aylanishidan ancha oldin tez va aniq ko'rsatadi. Hozirgi vaqtda termal suratga olish tadqiqotini o'tkazishda ular asosan potentsial nuqsonlar tufayli mahalliy termal qizib ketish joylarini aniqlash vazifasini qo'yadilar va agar ular aniqlansa, vazifa bajarilgan deb hisoblanadi. Bu TVO doirasini toraytiradi va infraqizil texnologiyalardan to'liq foydalanishga imkon bermaydi. TVO texnik diagnostikaning to'laqonli usulida so'rov natijalarini qayta ishlash uchun matematik usullar va kompyuter texnologiyalarini ishlab chiqish asosida mumkin. Ushbu turdagi uskunaning holatini baholashning samaradorligi va axborot mazmuni, agar termal tasvirni nazorat qilish ekspert tizimi asosida amalga oshiriladigan ST diagnostikasining murakkab jarayoniga kiritilgan bo'lsa, yuqori bo'ladi. Ekspert tizimi (ES) tor mavzudagi rasmiylashtirilmagan muammolarga yuqori samarali yechimlarni taqdim etish uchun ekspert bilimlaridan foydalanadigan dasturiy vositadir. Elektr energiya sohasidagi bunday electron texnalogiyalar rivojlanish bosqichini yuqoricho’qqilarga olib chiqadi.

1-BOB Tortish transformatorining konstruksiyasi va asosiy diagnostik xarakteristikalari.

Diagnostika - ob'ektlarning texnik holatini aniqlash nazariyasi, usullari va vositalarini qamrab oluvchi bilim sohasi. Diagnostika - ob'ektning texnik holatini aniqlash. Monitoring - ob'ektni ma'lum bir muntazamlik darajasi bilan nazorat qilish. Texnik diagnostika - bu ilmiy-texnik bilimlarning bir tarmog'i bo'lib, uning mohiyati texnik xususiyatdagi ob'ektlardagi nuqsonlarni aniqlash va izlash nazariyalari, usullari va vositalaridir. Kamchiliklar deganda ob'ektning xususiyatlari va belgilangan (talab qilinadigan yoki kutilgan) xususiyatlar o'rtasidagi har qanday nomuvofiqlik tushunilishi kerak. Har qanday usulda nomuvofiqlik faktini aniqlash nuqsonlarni aniqlash deb ataladi. Texnik diagnostikaning asosiy maqsadi ob'ektlarning ekspluatatsion ishonchliligini oshirish, shuningdek, ob'ektning o'zi va uning tarkibiy qismlarini ishlab chiqarishda nuqsonlarning oldini olishdir. Ishonchlilikning oshishi mavjudlik, texnik foydalanish, qayta tiklash muddati, shuningdek resurs (xizmat ko'rsatish muddati) va qayta tiklanadigan ortiqcha ob'ektlar uchun MTBF yoki MTBF kabi ko'rsatkichlarni takomillashtirish orqali ta'minlanadi. Agar real vaqt rejimida ob'ektdan o'z maqsadi bo'yicha foydalanishning hozirgi vaqtida uning parametrlari (xususiyatlari) talab qilinadigan chegaralarda bo'lsa, unda bunday ob'ekt to'g'ri ishlaydi.
Noto'g'ri ishlayotgan, noto'g'ri yoki ishlamaydigan ob'ektning texnik holati xizmat ko'rsatish, ishlash yoki to'g'ri ishlashini buzadigan aniq nuqsonlarni aniqlash orqali batafsil ma'lum bo'lishi mumkin va bu nuqsonlar umuman ob'ektga ham, uning tarkibiy qismlariga ham tegishli bo'lishi mumkin. Nosozliklarning oldini olish tortuv elektr harakat tarkibining ravon ishlashiga xizmat qiladi. Tortish elektr ta’minoti tizim transformatorlarini ko‘rikdan o‘tkazishda
- tartibini, kuchlanishini, tok ishlash tartibi, transformatorning nominal quvvatiga nisbatan yuklamasi;
- transformator neytralini berilgan energo tizim tartibiga ajratgichning holatini mosligi;
- kengaytirgichdagi moy darajasi va moy ko‘rsatkichining ma’lumotini mosligi yoki tashqi muxit harorati yoki moy haroratini o‘lchovchi termometr ko‘rsatkichi;
- germetik bo‘lmagan kirishdagi moy darajasi va germetik bo‘lgandagi- moy bosimi;
- kirish izolyatorlarining holati (izolyatorning butunligi, ifloslanmaganligi);
- yechiluvchi elementlar, bakda, kengaytirgichda, radiatorlarda, ventillardagi zichlangan joylarning holati va tomchilashni yo‘qligi;
- yo‘g‘on simlanishning holati, kabellar, kontakt ulanishlarda isish alomatlarining yo‘qligi;
- simlarning normadan tashqari tarangligini yo‘qligi va qishki vaqtda kirish qismlariga tushishning yo‘qligi;
- ishchi va himoya yerlashning holati;
- transformator va boshqaruv shitida yuklama ostida rostlovchi qurilmalarning ko‘rsatkichlar ma’lumoti bilan mosligi;
- teshib o‘tuvchi saqlagichlar tanalari butunligi;
- signallashtirish qurilmalarini sozligi;
- nazorat silikagelni moviy rangi, termosifon filtrlarini holati va namlikni yutuvchi patronlar;
- saqlovchi trubaning shisha membranasining butunligi;
- transformator ichida qovjirashlar va noaniq tovushlarni yo‘qligi;
- transformator xonasi, moy qabul qiluvchi, poydevorlar, moy sovutish qurilmalari, moy eg‘ish qurilmaning holatlari;- va so’ngida mavsumiy uskunalar tekshirib ko’rikdan o’tkaziladi va nosozliklar vaqtida aniqlanib ta’mirlash jarayonida bartaraf etiladi
1.1 ОДЦЭ-5000/25Б tipidagi transformator tuzilishi.
Transformatorga 25 kV o’zgaruvchan tok kirib kelgandan so’ng biz o’rganayotgan pasaytiruvchi transformator (ODSE-5000/25 B) orqali pasaytirib iste’molchi bo’lmish o’zgarmas tortuv divigatellariga jo’natiladi. So’ngra TED miz o’zgarmas tokda ishlagani sababli ular diodlar ko’prik sxemasidan o’tadi va o’zgarmas tokka aylanib TED ga yetib keladi. Tortuv transformatorining quvvati TED ga nisbatan katta bo’ladi. Bunga sabab harakat vaqtida TED larga kerakli energiya yetib kelishi va uzluksizligini ta’minlashdan iborat. Ayrim elektr harakat tarkiblarida ODSE-5000/25 B tortuv transformatori qo’llaniladi, uning tuzilishi quyidagicha.




1-rasm. ODSE-5000/25 B tortuv transformatori chizmada tasvirlanishi.
1-moy ko’rsatgich datchig, 2-kengaytirilgan bank, 3-nur kamerasi, 4-cho’lg’amlar uchun tayanch qoplama, 5-transformator tayanchi, 6-moy radiatori, 7-aktiv qism, 8-suvdon, 9-pastki tayanch, 10-tayanch balka, 11,13-tiqin, 12-kauchuk muhr, 14-o’z ehtiyojlari uchun chiqish qismi chulg’ami, 15-tortuv rejimi uchun ikkilamchi chulg’am, 16-qabul qilish birlamchi chulg’ami, 17-elektr moy nasosi, 18-po’lat qopqoqlar, 19-aktiv qism joylashish o’rni.



1.1-rasm. ODSE-5000/25 B tortuv transformatorining chulg’amlari bo’linishi.
Pastki qism ikkita kanali aktiv qismga payvandlanadi, ular orqali aktiv qism transformatorning pastki qismiga biriktirilishi uchun konusning pastki qismiga ulanadi. Yuqori qismning ikkita kanaliga to'rtta yuqori murvat uchun teshiklari tufayli qopqoq 20 mm erkin harakat bilan murvat bilan biriktiriladi. Shu sababli, faol qism har doim transformatorning pastki qismida joylashgan va ayni paytda uning qopqog'i moyga chidamli kauchuk qistirmalari orqali transformatorning flaneslariga maxkam yopishtirilgan bo’ladi. Flaneslar qo’llanilishidan asosiy maqsad qizishni oldini olish va dielektriklik xususiyatlarini saqlab qolishdir. Transformator chulg’amlarini asosini mis simli o’ramlar tashkil qiladi. Mis metalidan foydalanishidan asosiy maqsad mis rangli metali nisbatan haroratga yuqori haroratlarga chidamli hisoblanadi. Misni o’rniga alyuminiy metali ham ishlatilishi mumkin edi, ammo bu konstruksiya aynan shu gabaritda biz uchun kerakli energiyani bera olmas edi. Nisbatan gabarit o’lchamlari yuqori bo’lgan transformator hosil bo’lgan bo’lar edi. Mis o’tkazgichini o’tkazuvchanlik xususiyati ham alyuminiyga nisbatan yuqori qiymatni egallagan. Misli chul’amlar o’zaro lak orqali izolyatsiya qilingan bo’ladi. Bu induksiya hosil bo’lishi uchun zarur konstruksiya hisoblanib, muhim ahamiyatga egadir.

1.2. Transformatorlarning diagnostik xarakteristikalari
Transformatorning elektromagnit parametrlarini o'lchashga asoslangan diagnostik xarakteristikalar. Bir qator hollarda nuqsonlar va shikastlanishlarning paydo bo'lishi o'ramlarning faol va induktiv qarshiligining o'zgarishiga, shuningdek, oqim va sovuq oqim yo'qotishlariga olib keladi, shuning uchun transformatorning elektromagnit parametrlari samarali diagnostika xarakteristikasi bo'lib xizmat qilishi mumkin. Tok va yuklanish yo'qotishlarni o'lchash orqali aniqlangan xarakterli nosozliklar; tok, yo'qotishlar va qisqa tutashuv qarshiligi, shuningdek, o'ramlarning qarshiligidagi o'zgarishlar. Tortuv transformatori tarmoqning muhim elementi bo'lib, uning ishlashiga ham kuchli tashqi ta'sirlar, ham energiya tizimining g'ayritabiiy ish rejimlari ta'sir qiladi. Biz ushbu ta'sirlarni va ularning oqibatlarini sanab o'tamiz. Qisqa tutashuv va kommutatsiya kuchlanishlari, ularning elektr quvvati zaxiralari etarli bo'lmagan holda asosiy va burilish izolyatsiyasiga zarar etkazadi. VL SVN va UVN ning kompensatsiyalanmagan sig'imi tufayli ish kuchlanishini oshirish, transformatorlarning haddan tashqari qo'zg'alishiga olib keladi. So'nggi paytlarda kuchlanishning uzoq muddatli o'sishi juda dolzarb bo'lib qoldi.
Transformatsiya koeffetsentini aniqlash: O'lchov natijalari hisoblangan yoki pasport ma'lumotlari bilan taqqoslanadi. O'lchov natijalari, agar qiymatlarning og'ishi 2% dan oshmasa, qoniqarli deb hisoblanadi. Shubhasiz, ish paytida transformatsiya nisbati faqat shikastlanish tufayli o'zgarishi mumkin va ruxsat etilgan og'ish asosan o'lchov xatosi bilan belgilanadi. Tekshirish bosqichining kuchlanishi 2% dan kam bo'lgan hollarda, shuningdek, simlarni almashtirish bilan ta'mirlash sifatini tekshirish uchun bunday o'lchov aniqligi etarli bo'lmasligi mumkin. IEEE standarti ±0,5% dan ko'p bo'lmagan holda foydalanishga ruxsat etiladi. Shu bilan birga, bunday aniqlik, masalan, nazorat o'ramlarining qadamlaridagi burilishlar sonini aniqlashda, shuningdek, ko'p sonli burilishli HV simlarida ham etarli bo'lmasligi mumkin.