Тошкент давлат техника университети ҳузуридаги педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш тармоқ маркази

2.3. “Sxematik chizmalarning turlari "modulini o’qitish metodikasini”

• 2.3. “Sxematik chizmalarning turlari "modulini o’qitish metodikasini”
• mavzusining ma'ruza matni
• Rеja:
• 1.Sxema haqida umumiy tushuncha
• 2.Sxemalarning nomlari va turlari
• 3.O‘lchanadigan kattaliklarning asosiy shartli harfli belgilari
• 4.Elektr sxemalarni chizishda ishlatiladigan chiziqlar
• Taynch iboralar: Sturukturali boshqarish sxemalari,programmali bo,shqarish ,tizimlari,avtomatik nazorat qurilmalari.
• Hozirgi zamon mashinalari, stanoklari, apparaturalari vaasboblarining ko‘pchiligida mexanikaviy, pnevmatik hamdaelektr konstruksiyalar mavjud. Mashinalarning ish prinsipini ularning yig‘ish chizmalariga va umumiy ko‘rinishlar chizmalariga qarab o ‘rganish juda qiyin, shuning uchun ko‘pincha soddalashtirilgan maxsus tasvirlar, ya’ni sxemalar bajariladi.Bunday sxemalar mashinalarning ish prinsipini tezda tushunib olishga imkon beradi.Buyumning tarkibiy qismlari va ular orasidagi bog‘lanishlar shartli tasvirlar yoki belgilar ko‘rinishida beriladigan konstruktorlik hujjatlari sxemalar deb ataladi ( 0 ‘zDSt 2.721-98).Sxema loyihaga oid grafik hujjat bo‘lib, unda buyum qismlarining tarkibi va ular orasidagi bog‘lanishlar ko‘rsatiladi. Buyumlarni loyihalash, sozlash, nazorat qilish, tuzatish va ulardan foydalanish hamda mexanizm, asbob, moslama, inshoot va hokazolarning harakat (ish) jarayoni ketma-ketligi sxemalarda tushuntirib beriladi.

1. Sxema elementi— sxemaning tarkibiy qismiga kiruvchi va m a’lum bir vazifani

• 1. Sxema elementi— sxemaning tarkibiy qismiga kiruvchi va m a’lum bir vazifani
• bajaruvchi, ammo mustaqil ish bajaruvchi, masalan, nasos, transformator, kompressor, mufti kabilar.
• 2. Moslama— yagona konstruksiyaga ega bo‘lgan elementlar yig‘indisi, apparat,
• mexanizm biror buyumda aniq bir vazifaga ega bo‘lmasligi mumkin.
• 3. Funksional guruh — yagona konstruksiyaga kirmasa-da,buyumda m a’lum bir
• vazifani bajaradigan elementlar yig‘in
• 4. Funksional qism— ma’lum vazifani bajaruvchi funksional guruh va moslama elementi.
• 5. Funksional zanjir — ma’lum yo‘nalishda ish bajaradigan chiziq, kanal, trakt.
• 6. O ‘zaro bog‘lanish chizig‘i— buyumdagi funksional qismlar orasidagi
• bog‘lanishni ko‘rsatuvchi chiziq bo‘lagi.