Toshkent davlat stomatologiya instituti

Og`iz bo`shlig`ining taraqqiyoti.

Embrionning kalla qismida ektoderma qavatidan bo`lajak og`iz bo`shlig`i hosil bo`ladigan sohada chuqurcha hosil bo`ladi. Bu chuqurcha embrionning entoderma qavatidan taraqqiy etadigan xalqum bilan qo`shiladi. Og`iz bo`shlig`ining atrofi o`rta burun kurtaklari, yuqori jag` kurtaklari va pastki jag` kurtaklari bilan o`ralgan bo`ladi. YUqori lab va yuqori jag` hamda tanglayning hosil bo`lishi uchun o`rta burun kurtaklarini yuqori jag` kurtaklari bilan qo`shilish kerak. O`rta burun kurtaklari yuqori jag` kurtaklari bilan qo`shilmasa yuqori labda, yuqori jag`da, tanglayda yon tirqishlar holida anomaliyalar uchraydi. Bunday anomaliya holatlari bir tomonlama - unilateral yoki ikki tarafda - bilateral tirqishlar holida uchraydi.

O`rta burun kurtaklarining o`zaro qo`shilmasligidan yuqori lab sohasida, yuqori jag`da, tanglayda o`rta tirqish holidagi anomaliyalar uchraydi. Pastki lab, pastki jag` suyaklari pastki jag` kurtaklarining o`zaro qo`shilishidan hosil bo`ladi. Pastki jag` kurtaklarining o`zaro qo`shilmasligi pastki labda, pastki jag`da uchraydigan o`rta tirqish anomaliyasini keltirib chiqaradi.

YUqori jag` kurtaklari va pastki jag` kurtaklari o`zaro og`iz teshigining burchagi sohasida qo`shiladi. Bu kurtaklar qo`shilishining anomaliya holatida: katta og`iz tirqishi - macrostoma yoki kichik og`iz tirqishi - microstoma holatlari hosil bo`ladi.

Og`iz bo`shlig`i tashqi embrion parda - ektodermadan hosil bo`lgan ko`p qavatli epiteliy bilan qoplangan bo`ladi. Bu yassi epiteliydan tishlarning emal qavati rivojlanadi. Epiteliyning ostidagi mezenxima to`qimasidan esa dentin, pulpa, tsement va tish ildizini o`rab turgan periodont moddalari rivojlanadi.

Doimiy tishlar hosil bo`ladigan moddalar ham, sut tishlari singari ektoderma va mezenximadan rivojlanadi. Sut va doimiy tishlar uchun emal kurtagi umumiy bo`ladi. Kurtakning orasiga mezenxima moddasining o`sib kirishi natijasida emal kurtagi ikkiga ajraladi va doimiy tishlarning kurtagi chuqurlashadi. Natijada yuqori va pastki jag`larda 10 tadan sut va doimiy tish kurtaklari hosil bo`ladi. Embrion taraqqiyotining 5 oyida oxirgi sut tishlarining orqasida 1-chi doimiy katta oziq tishlarning kurtagi hosil bo`ladi. Tug`ilgandan so`ng, jag` suyaklarining o`sishi natijasida 6-7 oyda 2-nchi doimiy katta oziq tishining kurtagi hosil bo`ladi. 3-chi doimiy katta oziq tishlarining kurtaklari 4-5 yoshdagi bolalarda hosil bo`lishi mumkin.

Doimiy tish tanasi bilan sut tishining ildizlari orasida suyakdan hosil bo`lgan to`siq bo`ladi. Doimiy tishlarning o`sishi ko`p yadroli hujayralar - osteklastlarning suyakni yemirishi bilan bog`liq bo`ladi. Sut tishlari ildizlari atrofida esa tsementoklast hujayralari paydo bo`lib, ular sut tish ildizlarini yemira boshlaydi. Natijada doimiy tishlar chiqayotganida, sut tishlarning toj qismi - koronkasi qoladi holos.

Hazm a’zolarining ko`p qismi ichki embrional parda - entodermadan rivojlanadi.