Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti sharq mamlakatlari iqtisodiyoti,siyosati va turizmi fakulteti

Mavzuning o’rganilganlik darajasi. Ayollar huquqlari ayni shu kunga kelib o’rganilayotgani masala emas. Bizgacha bu mavzu bir qancha huquqshunos, siyosatshunos va olimlar tomonidan turli jihatlari o’rganib chiqilgan. Jumladan, huquqshunos G.Matkarimova⁶, A.Saidov⁷, A.Sh.Jo’zjoniy⁸, N.Yusupova⁹, E.Fayzullayeva, J.Shermuhamedova kabilarning ishlarini aytib o’tish o’rinli.

Islom huquqshunosligi bo’yicha dastlabki fan nomzodlaridan biri hisoblanuvchi Nigora Yusupova ayollarning huquq va erkinliklariga oid ko’plab tadqiqot ishlarini olib borganiga guvoh bo’lish mumkin. N.Yusupovaning yuridik fanlari nomzodi ilmiy darajasini olish uchun yozilgan ilmiy ishi respublika ayol huquqlari va erkinliklariga doir islom konsepsiyasi, islom huuqida ayolning huquqiy maqomini tadqiq etishga bag’ishlangan kompleks tadqiqot bo’lib, ayol huquqlari inson huquqlarining tarkibiy qismi sifatida o’rganish zarurligini ko’plab tahlillar asosida asoslab bergan.

Gulchehra Matkarimovaning “Ayol huquqlari”, “Avvalo inson o’zing” kabi ko’plab asarlari va ilmiy maqolalarida o’rganilayotgan mavzu dunyo qonunchiligi va bir qancha statistik ma’lumotlar asosida batafsil yoritib berilgan. Jamila Shermuhamedovaning o’zbek, rus, fransuz, ingliz, nemis tillarida e’lon qilingan 20 dan ortiq ilmiy asarlarida ham bu mavzu ancha keng tadqiq qilingan. Bir so’z bilan tushuncha, hatto eng zamonaviy xotin-qizlar vakillarining ham o’zlarining tobe holatlarini me’yoriy narsa deb qarashlari bildirilgan. Masalan, uning ta’kidlashicha, “ayollar masalasida odamlar ongida hamon riyokorlik, loqaydlik, tilyog’lamalik hukmron. Ularning kamsitilishi, turli bid’atlarga giriftorligi, erkaklarga nisbatan bir necha pog’ona past turishi haqidagi fikrlar ham xotin-qizlarni tobora sustkashlikka olib kelyapti, ularni yordamga muhtoj hatto qo’lidan hech narsa kelmaydigan, nochor kimsaga aylantirib qo’ymoqda”¹⁰.

E. Fayzullayeva olib borgan “Erkak va ayollar o’zaro munosabati: an’ana va zamonaviylik” deb nomlangan tadqiqotda jamoatchilik fikrini o’rganish va ommaviy axborot vositalarida e’lon qilingan ma’lumotlar asosida bu yerda qo’yilgan masalalar hayotda yuz berayotgan noxush voqea-hodisalar misolida yoritilgan.