Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti I. M. Haydarov, M. M. Askarov

Darsning o‘quv maqsadi: 
Talabalarga Mustaqillikka erishish arafasida 
O‘zbekistondagi ijtimoiy-siyosiy jarayonlar haqida ma’lumot berish. 
Tayanch iboralar: 
sovet tuzumi, “Paxta ishi”, “O‘zbek ishi”, “Sharqiy front”, 
“qayta qurish”, panturkizm, erkin yoshlar uyushmasi, Orol fojiasi.
1. XX asrning 80-yillari oxirida O‘zbekistonda yuzaga kelgan keskin va 
jiddiy vaziyat. 
XX asrning 80-yillari SSSR tarixida siyosatda keskin o‘zgarishlar yuz berdi Bu 
o‘zgarish “qayta qurish” siyoati bilan bog‘liq edi. SSSRdagi “qayta qurish” 
jarayonidan avval boshdanoq siyosiy maqsad ko‘zlangan edi. Iqtisodiy islohotlar esa 
unga bo‘ysunuvchan ahamiyat kasb etdi. Ko‘p o‘tmay, jadallashib borayotgan siyosiy 
jarayonlar (oshkoralik, demokratiya) bilan sust rivojlanayotgan iqtisodiyot o‘rtasida 
katta farq ko‘rinib qoldi. Bu paytda SSSRning tarkibiy qismi bo‘lgan O‘zbekiston 
SSR ham qayta qurish girdobiga tortildi va uning qonuniyatlari amalda bo‘ldi. 
Qayta qurishning birinchi bosqichida (1985-1986 yillar)
asosan ma’muriy-
tashkiliy tadbirlarning an’anaviy usullarda olib borildi. Mazkur bosqichda kun 
tartibiga qo‘yilgan vazifalardan biri ilmiy-texnika taraqqiyoti yutuqlarini ishlab 
chiqarishga jalb etish asosida jamiyatda tub iqtisodiy taraqqiyotni yuksaltirish va 
shunga muvofiq inson omilini faollashtirishdan iborat bo‘ldi.
Qayta qurishning dastlabki davrlarida asosiy e’tibor mamlakat iqtisodiyotini 
rivojlantirish, fan-texnika taraqqiyotini jadallashtirishga qaratildi. Shuning uchun 
ham 1986-yil 1-mart kuni KPSS XXVII sye’zdining KPSS Markaziy Komiteti 
siyosiy ma’ruzasi yuzasidan qabul qilingan rezolyutsiyada fan-texnika taraqqiyotini 
rivojlantirish masalasiga katta e’tibor berilgan edi.
Demak, qayta qurish siyosatida dastlabki davrlarida asosiy e’tibor mamlakat 
iqtisodiyotini 
rivojlantirishga 
qaratildi. 
Biroq, 
bunday 
jarayonni 
ijtimoiy 
munosabatlarni takomillashtirmasdan amalga oshirish mumkin emasligi tezda ayon 
bo‘ldi. Shuning uchun 1986 yilda qayta qurish va ijtimoiy munosabatlar masalasiga 
alohida e’tibor qaratishga majbur bo‘lindi. Bunday siyosatning asosiy maqsadi esa 
jamiyatni 
demokratlashtirish, 
ma’muriy-buyruqbozlik 
va 
byurokratizmga, 
qonunsizlikka qarshi kurashish turar edi. 

---

17 
Ayni paytda, butun Ittifoqda bo‘lgani kabi 
O‘zbekistonda ham dastlab ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy 
va madaniy hayotda ma’lum o‘zgarishlar yuz bera 
boshladi, 
kishilarning 
ijtimoiy 
faolligi 
oshdi, 
demokratiya sari dastlabki qadamlar tashlandi, milliy 
o‘zlikni anglash jarayoni boshlandi. Ammo, tub 
o‘zgarishlar va barcha sohalarda haqiqiy islohotlarni 
amalga oshirish yo‘lidagi urinishlarzoye ketdi. 
Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, 1986-yildan boshlab 
mamlakat 
iqtisodiy 
ahvoli 
yanada 
og‘irlasha 
boshladi, 1987-yil yanvardan ishlab chiqarish 
sur’atlari keskin orqaga keta boshladi, iqtisodiyotda 
inqirozli holat yuzaga keldi. Qayta qurishning 
birinchi bosqichi shu tarzda muvafaqqiyatsizlik bilan 
yakun topdi 
Qayta qurishning ikkinchi bosqichi (1987-1990 - yillar) 
jamiyatning barcha 
sohalarini yahlit tarzda isloh qilishni kun tartibiga qo‘ydi. Bunday vazifa 
kommunistik mafkura tomonidan 1987-yil yanvarda yanada aniqlik kiritild. Moskva 
shahrida 1987-yil 27-28 - yanvarda bo‘lib o‘tgan KPSS MK Plenumida KPSS 
Markaziy Komitetining Bosh sekretari M.S.Gorbachyov «Qayta qurish va