Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti I. M. Haydarov, M. M. Askarov

asoslari, usullari va tamoyillari. 
Har qanday fan kabi O‘zbekistonning eng yangi tarixi
 
fani ham o‘zining 
metodologik ilmiy-nazariy asoslari va tamoyillariga ega. Bular O‘zbekiston tarixi 
fanining asosini tashkil etib, uning rivojlanishi, jamiyat va millat manfaati yo‘lidagi 
nufuzini ortib borishi uchun o‘ta muhim ahamiyatga ega. Eng muhimi, ilmiy-nazariy 
tamoyillar Vatan tarixining haqqoniy yozilishi, tarixiy haqiqatni yuzaga chiqishiga 
xizmat qiladilar. 
Agar tarix insoniyat yashab rivojlanishi uchun ijtimoiy zaruriyat va ma’naviy-
ma’rifiy ehtiyoj bo‘lsa, tarix fani esa, bu ehtiyojlarni ro‘yobga chiqishi uchun ma’sul 
bo‘lgan yuksak intellektual ilmiy-amaliy faoliyatdir. Buning samarali bo‘lishi ya’ni, 
tarix fani rivojlanishida metodologik ilmiy g‘oya va nazariyalar hamda usul va 
uslubiy tamoyillarning ahamiyati benihoya kattadir. Chunki, bular tarixning mazmun 
va mohiyati hamda falsafasini chuqurroq ochib berishga, shuningdek, tarix fanining 
maqsad va vazifasini to‘laroq ro‘yobga chiqishiga bevosita yordam beradi. SHuning 
uchun ham O‘zbekiston tarixi fanining metodologik ilmiy-nazariy asoslari, g‘oya va 
ta’limotlari nimalardan iborat bo‘lishi o‘ta muhim masala hisoblanadi. O‘zbekiston 
Respublikasining Birinchi Prezidenti Islom Karimov tarixning eng muqaddas milliy 
va umuminsoniy xotira hamda qadriyat ekanligini ta’kidlab, “Tarixiy xotirasiz 
kelajak yo‘q“, “O‘zlikni anglash tarixni bilishdan boshlanadi”, “Tarix xalq-
ma’naviyatining asosidir” kabi ko‘plab tarixiy haqiqatni to‘g‘ri anglatuvchi o‘ta teran 
fikrlarni olg‘a surdi va barcha islohotlarni ushbu fikrlardan og‘ishmay olib bordi. 
Tarixchi olimlar butun insoniyat, millat, xalq va o‘rganish obyekti (ma’lum 
mavzu) evolyutsiyasini, uning ma’no va mazmunini to‘g‘ri bilishi, tahlil qila olishi 
kerak. Agar tarix falsafasi tarixiy voqealiklar tahlilidan kelib chiqadigan haqiqat 
(xulosa) larning so‘zdagi aniq ifodasi bo‘lsa, tarix fani metodologiyasi mana shu 
tarixiy haqiqatlarni ro‘yobga chiqishi – tarix haqiqiy yozilishi uchun birdan-bir 
to‘g‘ri yo‘l ko‘rsatuvchi dasturdir. Eng qisqa va tushunarlik qilib aytsak, umuman 
metodologiya fanlarning fanidir.
Keyingi paytda O‘zbekiston tarixi fani metodologiyasini yaratish imkoniyati 
paydo bo‘ldi. Avvalo, metodologiya haqida to‘xtalsak, metodologiyaning lug‘aviy 
ma’nosi grekcha