Toshkent davlat sharqshunoslik instituti ―Sharq tillarini o‗qitish metodikasi va pedagogika‖ kafedrasi

Tayanch-harakat  apparati  buzilgan  o‗quvchilarni  korreksion  o‗qitish.  Tayanch-
harakat  apparatlari  buzilishining  turlari  va  yuzaga  kelish  sabablari.  Tayanch-harakat 
apparatidagi turli  buzilishlar  bolalarni o‗qitish va tarbiyalashda muayyan  muammolarni  keltirib 
chiqarishi  mumkin.  Tayanch-harakat  apparati  funksiyalarining  buzilishi  tug‗ma  yoki  orttirilgan 
bo‗lishi mumkin. Tayanch-harakat apparati patologiyasi quyidagi turlarga ajratiladi: 
1) nerv tizimining kasallanishi (bolalar serebral paralichi (BSP), poliomielit); 
2)  tayanch-harakat  apparatining  tug‗ma  patologiyasi;  sonning  tug‗ma  chiqqanligi; 
bo‗yin  qiyshiqligi;  qiyshiq  oyoqlik  va  oyoqning  boshqa  nuqsonlari;  umurtqa  pog‗onasi 
rivojlanishidagi nuqsonlar (skolioz); qo‗l yoki oyoqlarning rivojlanmaganligi va nuqsonlari; qo‗li 
barmoqlarining anomal rivojlanishi; artrogripoz (tug‗ma mayiblik); 
3) orttirilgan kasalliklar  va  tayanch-harakat  apparatining  zararlanishi;  orqa miya,  bosh 
miya  va  qo‗l-oyoqlarning  travmatik  jarohatlanishi;  poliatrit;  skelet  kasalliklari  (tuberkulez, 
suyaklardagi shishlar, osteomielit), skelet tizimi kasalliklari (raxit, xondodistrofiya). 
Tayanch-harakat 
apparati 
patologiyasi 
bo‗lgan 
bolalarda 
asosiy 
buzilish 
harakatlanishdagi  nuqson  hisoblanadi.  Bunday  nuqsonlarga  ega  bolalarning  89  %  ini  serebral 
paralichli bolalar tashkil etadilar. Ularda harakat buzilishi psixik va nutqiy buzilishlar bilan birga 
namoyon  bo‗ladi.  Shu  bois  bu  kabi  bolalar  nafaqat  davolash  va  ijtimoiy  yordamga,  balki 
psixologik-pedagogik va logopedik korreksiyaga ham muhtoj bo‗ladilar. 
Harakatlanish buzilishlari o‗rtacha darajada bo‗lgan bolalar yurishni o‗rganib olsalarda, 
biroq,  shonch  bilan  yura  olmaydilar,  ular  uchun  maxsus  moslamalar  zarur.  Harakatlanish 
buzilishining  yengil  shaklida  bolalar  uyda  va  ko‗chada  mustaqil,  qo‗rqmay  yura  oladilar, 
o‗zlariga to‗la xizmat ko‗rsatadilar.