Toshkent davlat sharqshunoslik instituti jahon siyosati,tarix va falsafa fakulteti falsafa kafedrasi

 

 

 

Danilevskiy nazariyasi bo’yicha O’zbekistonni ko’rib chiqsak. 

                                                        

7

Qarang 26-bet 

---

20 

 

I qonun. Umumiy til. Yurtimizda ham davlat tilining O’zbek tili deb e’lon qilinishi 

ham  o’zbek  davlatining    “madaniy-tarixiy  tur”  sifatida  o’zini  namoyon  qilishga 

imkon  berdi.  Lekin  oldimizda  turgan  ba’zi  muammolar  ham  bor.  Chunki 

O’zbekiston  ko’p  millatli  o’lkadir.  Unda  ruslar,  tojiklar,  qozoqlar,  qirg’izlar 

ko’pchilikni  tashkil  qiladi.  Ularning  ham  o’z  ona-tillari  mavjud.  O’zbek  tili 

ularning ona tillari rivojiga salbiy ta’sir ko’rsatmaydimi degan savol paydo bo’lishi 

mumkin.  Lekin  mana  20  yil  o’tgan  bo’lsada  o’zbek  tili  boshqa  tillar  manfaatiga 

ziyon  keltirgani  yo’q,  ularning  rivojlanishiga  imkoniyatlar  yaratib  bergan.  Qozoq, 

rus,  tojik  maktablari  faoliyat  yuritib  kelmoqda.  O’zbek  tili  maqomi  ham  o’zini 

yoqotmagan bu millatlararo aloqa tili vazifasini o’tay olsa juda yaxshi bo’lardi. 

II  qonun.  Sivilizatsiya  rivojlanishi  ,  ravnaq  topishi  uchun  eng  muhim  narsalardan 

biri shu madaniy-tarixiy tur xalqlari siyosiy mustaqillilkdan foydalanishi kerak. 

Biz  siyosiy  jihatdan  mustaqillikka  erishganimizga  24  yil  bo’lmoqda.  Shu  o’tgan 

yillar  davomida  biz  o’z  mustaqilligimizni  mustahkamlab  o’ziga  xos  va  mos 

yo’limizni  tanlab  olganmiz.  Mustaqillik  jihatdan  olib  qaraganda  ham  bizda  o’z 

sivilizatsiyamizni  yaratishga barcha sharoitlar bor. Mustaqilligimizni ta’minlab  va 

himoya qiluvchi professional armiyaga ham egamiz. 

III  qonun.  Bir  madaniy-tarixiy  tur  sivilizatsiyasining  boshlanishi  boshqa  turlarga 

o’tmaydi.  Har  bir  tur  uni  ozmi-  ko’pmi  unga  zamondosh  bo’lgan  yoki  undan 

oldingi sivilizatsiyalar tasirida yaratadi. Demak tom ma’noda sivilizatsiyani noldan 

yaratib bo’lmas ekan. Bizning davlat tarixda O’rta Osiyo hududida mavjud bo’lgan 

sivilizatsiyalar  va  madaniyatlarning  vorisidir.  Biz  davlat  qurilishi,  boshqaruv 

ishlarida  bevosita  bizdan  oldingi  sivilizatsiyalarga  murojat  etamiz.  Ularning 

yutuqlaridan  foydalanamiz,  kamchiliklaridan  xulosa  chiqarishga  harakat  qilamiz. 

Bizdan  oldingi  va  zamondosh  sivilizatsiyalarning  ilmiy  yutuqlaridan  bahramand 

bo’lamiz.  Chunki  o’z-o’zini  cheklab  qo’yish,  izolatsiya  qilish,  “madaniy-tarixiy” 

tur sifatida yo’q bo’lishga olib keladi. 

IV  qonun.  Har  bir  madaniy  tur  uni  tashkil  qiluvchi  etnografik  elementlar  bir 

maqsad sari yo’naltirilib siyosiy davlatga aylantirilganda mukammallika erishadi. 

---

21 

 

Bu  qoidaga  ko’ra  bir  xalq  faqatgina  bir  millatdan  tashkil  topib  qolmaydi.  Uning 

tarkibida  shu  xalq  doirasidagi  millat,  urug’lar  ham  bo’ladi.  Mana  shu  etnografik 

elementlar  bir  maqsad  sari  harakat  qilsa  faqatgina  o’z  urug’I  yoki  millatining 

manfaatini  ko’zlamasdan  butun  xalq  manfaati  doirasidan  kelib  chiqib  ish  yuritsa 

shunda  xalq  istiqbolga,  prezidentimiz  ta’birlari  bilan  aytganda  kelajagi  buyuk 

davlatga  aylanadi.  Demak,  92  bovli  o’zbek  xalqini  bir  maqsad  sari  yo’naltirish 

kerak. 

V  qonun.  Madaniy-tarixiy  turlar  ko’pincha  bir  marta  meva  beradigan  ko’p  yillik 

o’simlikka o’xshaydi, yashash umri uzoq davom etadi lekin gullash va meva berish 

davri  bir  marta  bo’ladi.  Bu  qoidagi  to’liq  qo’shilish  qiyin,  chunki  tanazulga  yuz 

tutish avvalambor millatning o’ziga bog’liq. Tarixdan ham gullab, bir marta meva 

bergan  sivilizatsiyalarni  ko’rishimiz  va  xulosa  chiqarishimiz  mumkin.  Bir  marta 

gullashni oldini olish va har doim yangilanib turishni ta’minlash kerak.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

22 

 

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati: 

1.  Данилевский  1991 – Данилевский  Н.  Я.  Россия  и  Европа: Взгляд  на 

культурные  и  политические  отношения  славянского  мира  к  германо-

романскому. М., 1991 

2.  А.Х. Дониёров. Цивилизациялар тарихи.  Тошкент. 2013. 

3.  ИЖТИМОИЙ ФАЛСАФАфаниданмаърузалар матни 

4.  И.Каримов. Тарихий хотирасиз келажак йўқ. Адолатли жамият сари. Т., 

1998. 

5.  Lyuis Mоrgаn«Qаdimgi jаmiyat» 

6.  Shpengler “Yevropa Quyoshining so’nishi” 

7.  Страхов Н.Н.  Жизнь  и  труды  Н.Я.  Данилевского.// Данилевский Н.Я. 

Россия и Европа. СПб., 1995. 

Internet resurslari va elektron manbalar 

1. 

www.google.com

 

2. 

www.yandex.ru

 

3. 

www.wikipedia.org