Toshkent davlat pedagogika universiteti tabiiy fanlar fakulteti

1.7.Trixomonadalar (Trichomonas) - trixomonadoz kasalligini qo'zg'atuvchilari bo'lib, uch turni o'z ichiga oladi: 1.Ichak trixomonadasi - Trichomonas hominis; 2. Qin trixomonadasi - Trichomonas vaginalis; 3. Og'iz trixomonadasi - Trichomonas tenax. Ichak trixomonadasi odamning yo'g'on ichagida parazitlik qiladi. Qin trixomonadasi esa ayol va erkaklarning siydik va jinsiy yo'llarida uchraydi.Trixomonadalarning tanasi oval shaklida bo'lib, orqa qismi ingichkalashib ketgan. Uzunligi 5-10 mkm (ichak trixomonadasi) dan 15-30 mkm gacha (qin tri­xomonadasi) bo'ladi . Oldingi qismida sharsimon yadrosi joylashgan bo'lib, yadro oldida blefaroplast yotadi. Barcha xivchinlilar sinfi vakillari singari trixomonadalarning harakat organoidlariga xivchinlari kiradi. Xivchinlarining soni 4-5 ta bo'lib, ulardan bittasi to'lqinsimon parda bo'ylab orqaga qayrilgan. Sitoplazmasida hazm qiluvchi vakuolalari bor. Trixomonadaning tanasi bo'ylab uzunasiga ketgan tayanch o'zak aksostil joylashgan, cheti bo'ylab to'lqinlanuvchi membrana (parda) yotadi.



Ichаk triхоmоnаdаsi - Trichomonаs hominis: 1-оldingi хivchinlаri;2-to‘lqinlаnuvchi mеmbrаnа; 3-хivchinlаrning bаzаl tаnаchаsi; 4-pаrаbаzаl tаnа;5-sitоstоm; 6-yadrо; 7-fibrillа; 8-sitоplаzmаdаgi vаkulоlаlаr; 9-tаyanch o‘zаk аksоstil; 10-оrqа хivchini.
Qin trixomonadasi va og'iz trixomonadasining to'lqinlanuvchi membranasi qisqa bo'ladi.Trixomonadalar ikki usul bilan oziqlanadi, ya'ni oziq moddalarni tananing butun yuzasi bilan shimadi (osmatik usulda) yoki hujayra og'zi - sitostom orqali (qamrab olish usuli bilan). Lekin hozirga qadar qin trixomonadasining sitostomi aniqlanma-gan. Trixomonadalar uzunasiga bo'linish (mitoz) yo'li bilan jinssiz ko'payadi. Sis-talar hosil qilishi aniqlanmagan. Ichak trixomonadasi odamlarda xavfli kasalliklarni keltirib chiqarmaydi, lekin kolit (ich qotish) kasalini tezlashtiradi.Ichak trixomonadasi ifloslangan ovqat yoki suv orqali yuqadi. Ichak trixomona-dasiga tashxis qo'yish uchun mikroskop ostida bemor axlatini tekshirib, vegetativ shakllari aniqlanadi.
Qin trixomonadasi erkak va ayollarning siydik-tanosil yo’llarida parazitlik qilib, shaxsiy gigiyena qoidalariga rioya qilmaslik natijasida va jinsiy aloqa vaqtida yuqadi. Ushbu parazit barcha davlatlarda uchraydi. Ular erkak va ayollarning siydik yo'llarida uchraydi. Kasallanish ayollarda 20-40 %, erkaklarda esa 15 % ni tashkil qiladi. Tashxis qo'yish uchun bemorning siydik va jinsiy yoilaridan surtma olinib, mikroskop ostida tekshiriladi.Og'iz trixomonadasining patogenlik xususiyati aniqlanmagan, lekin og'iz, bo'shlig'i va tish kasalliklari (gingvit, paradontoz, tish kariyesi bilan kasallangan bemorlar) odamlarda ko'proq uchrab turadi. Shuning uchun stomatologiya shifo-xonalarida og'iz trixomonadasini aniqlash usullariga alohida e'tibor berish lozim. Trichomonos foetus - qoramol qin trixomonadasi, u noksimon shaklga ega bo’lib, qoramollar orasida qochirish paytida kasal buqalar yoki ifloslangan qochirish asboblari orqali tarqaladi. Bu kasallik tufayli ko’pchilik sigirlar qisir qoladi yoki bola tashlaydi.