Toshkent davlat pedagogika universiteti kasb ta’limi fakulteti

 

17 

Lug‗atda  "Yo‗nalishni  aniqlash"  (fr.  orientation  bukvalno-napravlyat  na 

vostok;  lat.orienq-vostok)  sharqqa  yo‗naltirish  yoki  sharq,  to‗g‗ridan  to‗g‗ri  yoki 

ko‗chirilgan  ma‘noda  aniqlanadi.  To‗g‗ridan-to‗g‗ri  ma‘noda  o‗zining  turgan  joyini 

aniqlash,  ko‗chirilgan  ma‘noda  esa  ilmiy  jamiyat  va  boshqa  faoliyatlarni  aniq  bir 

tomonga  yo‗nalishi.  "Yo‗nalishni  aniqlash"  tushunchasiga  qanday  ta‘riflar 

berilishidan  qat‘iy  nazar  kasb  tanlash  bo‗yicha  ko‗rilayotgan  holatda  ularning 

hammasi asosiy yo‗nalishni tanlash bo‗yicha faoliyat bilan bog‗liq. Agar yosh inson 

kasblar dunyosida yo‗nalishni u yoki bu aniq bir kasbni o‗zining hayotiy intilishlariga 

qanchalik darajada mos kelishini harakat qilar va faol oydinlashtirishni boshlar ekan, 

bunday  xollarda  uning  kasbga  yo‗nalishi  haqida  gapirish  kerak  bo‗ladi.  Jamiyat  va 

unga mos keluvchi kasb tanlash maqsadida agar u pedagog va boshqa ta‘sirlar ob‘ekti 

bo‗lib qolsa "Yo‗nalishni aniqlash" haqida gapirishda yaxshisi uning kasb tanlashga 

yo‗llash  ma‘nosida  qabul  qilish  kerak.  Demak  kasb  tanlashga  yo‗llash  faoliyat 

mohiyatini  to‗g‗riroq  aniqroq  ifodalaydi.  Biroq  amaliyotda  yo‗nalishni  aniqlash 

haqida gapirganda kasbga yo‗naltirish va boshqa ma‘nolarda ifodalash an‘ana bo‗lib 

koldi. 

Yo‗nalishni  aniqlash  tushunchasi  haqida  yagona  fikrni  yo‗qligi  boshqa 

sabablar  bilan  ham  izoxlanadi.  Masalan  bu  kompleks  muammo  bo‗lib  uni  echimini 

topish  yo‗nalishlari  ham  turlicha  bo‗lishi  mumkin.  Agar  kasb  tanlashga  yo‗llash 

o‗qituvchi va o‗quv jarayoni xodimlari ustivor ta‘sirida pedagogik amaliyot prizmasi 

orqali,  hamda  bu  fikrni  bosh  va  yagona  deb  qabul  qilinishi,  kasb  tanlashga  yo‗llash 

pedagogik obrazini yaratadi. 

Agar bu jarayonni psixologiya fani prizmasi orqali ko‗riladigan bo‗lsa u yoki 

bu  tanlovni  o‗ziga  xos  xususiyatini  anglatuvchi  psixalogik  tushuncha  va 

konsepsiyalar  birinchi  planga  chiqib  oladi.  SHunday  yondashish  doirasida,  o‗zaro 

bog‗liq  ikki  tomonni  tashkil  etuvchi,  psixalogik  jarayon  sifatida,  kasb  tanlashga 

yo‗llashning  tegishli  obrazi  shakllanadi:  a)  o‗z  kasbiy  tanlovi  haqida  o‗quvchilar 

tomonidan  qaror  qabul  qilinishi;  b)  Bir  vaqtning  o‗zida  jamiyat  ehtiyojlari  va  shaxs 

---