Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

Педагогик компетентлик ва креативлик асослари
/ Муслимов Н.А., Усмонбоева М.Х,., Сайфуров Д.М., Тураев А.Б. - 
Тошкент, 2015. – С. 5-6 б. 
Kompetensiyalar
Umummadaniy:
1. Axborotlarni tahlil etish,
umu lashtirish, foydalanish;
2. Ilmiy adabiyotlar sharhini
tayyorlash;
3. Yangi bilim va ko'nikmalarni
mustaqil egallash;
4.
Yangi
bilim
va
ko'nikmalardan foydalanish;
5. Jamoa bilan ishlash.
Kasbiy:
1. Asosiy biologik nazariyalar,
qonuniyatlar,
qonunlar,
tushunchalar mohiyatini chuqur
anglash pedagogik
muammoli
vaziyatlarni hal etish;
2. Murakkab biologik masala va
mashqlarni yechish;
3. O'quv materiallari tarkibini
modellashtirish va loyihalash;
4.
Zamonaviy
texnologiyalar
asosida
dars
ishlanmalari
loyihalash
va
amaliyotda
foydalanish;
5. Pedagogik dasturiy vositalar
yaratish va foydalanish.
107

---

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
 
ILMIY AXBOROTLARI 2020/6 
2-rasm. Mutaxassis komptenetligi tarkibiy tuzilishi 
 
Falsafiy, psixologik va pedagogik ishlar tahlili, biz tomondan o‘tkazilgan nazariy tadqiqotlar 
natijasi bo‘lajak o‘qituvchi shaxsining turli kasbiy muhim sifatlarini, kasbiy, metodik 
kompetentligini shakllantirish jarayonida maxsus tashkillashtirilgan o‘quv faoliyati muhim 
ahamiyatga ega.
«Kasbiy kompetensiya» tushunchasining mohiyati, shuningdek, o‘qituvchining «metodik 
kompetensiya»si tushunchasining mazmuni, tarkibi va tuzilishi to‘g‘risida yanada batafsilroq 
to‘xtalamiz. 
O‘qituvchining metodik kompetentligi mohiyati. Kasbiy kompetentlikni shakllantirish 
pedagogika oliy taʼlim muassasalarida mutaxassislar tayyorlashning asosiy talablaridan biriga 
aylanmoqda. Taʼlim tizimi oldiga shunday mutaxassislarni tayyorlash vazifasi qo‘yiladiki, bunda 
bilim, ko‘nikma va malakalar kasbiy sohada zarur bo‘lgan maʼlum bir kompetensiyaga aylanadi. 
O‘qituvchining kasbiy kompetentligi o‘zida bir necha kompetensiyalarni qamrab oladi, jumladan, 
metodik ham kiradi. Shuning uchun o‘qituvchining metodik kompetentligi mohiyatini aniqlash 
uchun mutaxassisning (o‘qituvchining) "kasbiy kompetentligi" tushunchasining mohiyatini ko‘rib 
chiqamiz, chunki u o‘rganilayotgan kompetensiyaga nisbatan umumiydir. 
Tadqiqotchilar quyidagi savolga javob izlaydilar: "Shunga qaramay, oliy pedagogik taʼlimga 
mos kompetentlikni aniqlash uchun asos nima?" 
T.M.Kovalevaning fikricha, kasbiy sohaga oid tayanch kompetensiyalarni ifodalash uchun 
maʼlum talablar qo‘yadi. Muhim jihatlar shundaki, tayanch kompetensiyalar kasb olamining 
kalitidir, chunki fanga oid kompetensiyalar alohida hisoblanadi. Bundan tashqari, pedagogika 
OTMlari bitiruvchilari ega bo‘lishi kerak bo‘lgan sifatlar (fazilatlar) ularning ushbu kasbiy 
kompetensiyalariga mos kelishi uchun shakllantiriladi. Keyin kompetensiya so‘zi paydo bo‘ladi. 
Tadqiqotchi "kompetentlik" va "kompetensiya" tushunchalarini farqlaydi va kompetentlikni 
subyektlarning fazilatlari to‘plami sifatida, kompetensiyalar esa kasbiy faoliyatning tayanch 
talablari sifatida belgilaydi 
1
. 
Buyuk Britaniyada "kompetensiya" tushunchasining mohiyati turli maqsadda qo‘llaniladi. 
Bundan tashqari, kompetensiyalar tayanch (key skills), fanga oid (core skills) va asosiy (base 
skills)ga bo‘linadi. M.Xolsted va T.Ordji asosiy va juda keng kompetensiya bor, deb hisoblashadi. 
Аsosiylari orasida ular quyidagi uchta kompetensiyani ajratib ko‘rsatadi: raqamlar bilan ishlash, 
1
Ковалева Т.М. Ключевые компетенции и образовательные стандарты: Обсуждение доклада А.В.Хуторского на 
Отделении философии образования и теоретической педагогики РАО 23 апреля 2002 г. - Центр "Эйдос", 
www.eidos.ru/news/compet-dis.htm, e-mail: [e-mail]