Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

 
Keywords: 
leadership system, mechanism, problem, competence, formation, success, 
potential perspective-reflective, constructive, communicative. 
Pedagog mahoratining kasbiy amalga tatbiq etilishining muvaffaqiyati tadqiqotning istiqbolli 
sohasi sifatida ko‘proq shaxsning potensial imkoniyatlari va ularni rivojlantirish sharoitlariga 
murojaat etmoqda. Pedagog imkoniyatlari tabiatining psixologik-pedagogik tadqiqotlari tahlilidan 
OTMdagi ta’lim olish jarayonida bu muammo bir tomonlama o‘rganilishi va pedagogik jarayonni 
qurishning kompetentli mantiqiga mos ravishda batafsil ko‘rib chiqishni talab etilishi aniqlandi. 
Olimlar yashirin imkoniyatlarni va ularni amalga oshirish xususiyatlarini tadqiq etib, shaxs 
salohiyati tushunchasini ishlab chiqdilar va uni individuallik hamda “o‘zlik” bilan
1
, yoki shaxsiy 
“Men”
2
, istalgan “Men” (A.Adler), “Men-ideal” (Freyd, K.Rodjers) tuzilishlar bilan bog‘ladilar. 
Shaxsni o‘rganish jarayonida B.G.Ananev, V.G.Nesterov, L.I.Ivanko, I.P.Manox potensial 
imkoniyatni va insonning o‘z “Meni”ni anglash va rivojlantirish hamda faoliyat, avvalo, kasbiy 
faoliyat jarayonida ifodalash qobiliyatini aniqlaganlar. Inson salohiyati
 
o‘z-o‘zini ifodalash, o‘z-o‘zini 
aktuallashtirish va o‘z-o‘zini amalga oshirish qobiliyati sifatida, uning o‘ziga xos xususiyatlari sifatida 
“oldindan belgilanmaganlik, miqdoriy va sifatli individual o‘ziga xoslik va maqsadga yo‘naltirilgan 
rivojlanish imkoniyati” tushuniladi. Falsafiy g‘oyalar tahlili asosida M.K.Mamardashvili, P.Tillix, 
E.Fromm, V.Frankl, D.A.Leontevlar tomonidan «shaxsiy salohiyat» tushunchasi ishlab chiqilgan. 
Ko‘pgina ishlar pedagog shaxsining kasbiy salohiyatiga bag‘ishlangan, bu tushunchani ko‘pincha 
pedagogik salohiyat bilan bir xil sifatda qaraydilar. Ijodiy salohiyat
3
(E.E.Adakin M.A.Alekseyeva, 
A.D.Amiraliyev S.A.Karakulin, N.A.Kayumova, Y.A.Krasnova, V.L.Mesheryakova, A.Y.Mixaylov, Y.V. 
Oskolkova, G.F.Privalova, V.G.Rindak, N.N.Soloveva, S.A.Fedorov, Y.A.Shamrina, N.S.Shumilova, 
I.M.Yakovenko, Y.L.Yakovleva, G.S. Yalmurzina), kasbiy va ta’limiy salohiyat (N.G.Zakrevskaya, 
Ye.A.Muxamedvaleeva, Ye.M.Razinkina, V.N.Tamochkin, O.K.Cherepanova), kommunikativ 
salohiyat (L.L.Lashkova, G.V.Petrova), tadqiqotchilik va innovatsion salohiyat (E.B.Zelenina, 
A.Y.Melnikova, Y.A.Pagnaeva, A.I.Radovskaya, A.A.Sevryukova va boshqalar), motivatsion salohiyat 
(E.E.Akulina), ma’naviy-axloqiy salohiyat (N.I.Djegutanova, O.V.Treskina), pedagogning shaxsiy va 
gumanitar salohiyati (G.I.Gaponova, M.V.Deneko, L.V.Juravleva, SV.Lavrenova, M.X.Xaziyeva), 
moslashuv salohiyati (V.G.Vitun, SN.Yeremeev, Y.I. Tolstix), aksiologik salohiyat (Y.V.Anufrieva, 
R.A.Murtazin), jismoniy salohiyat (L.Y.Averina) kabi komponentlarni tadqiq etishga bag‘ishlangan 
ishlar alohida qiziqish uyg‘otadi. Shaxs salohiyati – tadqiqotning dolzarb sohasi, ammo pedagog 
salohiyatining barcha xususiyatlari ham yetarlicha batafsil o‘rganilmagan, jumladan, kompetentli 
yondashuvga ko‘ra pedagogik salohiyatning rivojlanishiga ko‘maklashuvchi faoliyatli tashkil 
1
К. Юнг 286, б. 170-b. 
2
А. Маслоу 147-b. 
3
Е.Е. Адакин 2.б. М.А. Алексеева 5.б А.Д. Амиралиев 6.б С.А Каракулин 83-b. 

---

89