Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

Keywords:
game, hearing impaired children, teacher, speech ability, activation, methods, 
educational activity. 
Eshitish idrokining buzilishi oqibatida insonning nutqni egallay olmasligi, shu bois jamiyat 
a’zolaridan yakkalanib qolishi uning ijtimoiy hayotda o‘z o‘rnini topishida qator muammolarni 
yuzaga keltiradi. Bular o‘zaro bir-biriga tobe bo‘lgan turli sabablarga bog‘liq bo‘lib, bu xususda
L.S.Vigotskiy: “Ijtimoiy tarbiya nutqning rivojlanmaganligiga, nutqning rivojlanmasligi jamoadan 
yakkalanib qolishga, jamoadan ajralib qolish esa o‘z navbatida, ijtimoiy tarbiya hamda nutqning 
rivojlanishini tormozlaydi”,- deydi. L.S.Vigotskiy og‘zaki nutqni rivojlantirishga mo‘ljallangan usul 
bolaning sermazmun hayoti, uning qiziqishlari bilan bog‘liq bo‘lmagan sharoitda olib borilishiga 
e’tibor qaratib, nutqni ijtimoiy hayotda ishtirok etmagan holda egallash, qirg‘oq bo‘yida turib 
suzishni o‘rganish holatiga qiyoslab, ijtimoiy muhit hamda uning tuzilishi har qanday tarbiya 
tizimining pirovard hamda hal qiluvchi omili ekanligini alohida qayd etadi: “Bola hayotini shunday 
tashkil etish lozimki, unga nutq zarur va qiziqarli bo‘lsin. Ta’limni bola qiziqishlariga qarshi emas, 
ushbu qiziqishlar tomon yo‘naltirish lozim. Umuminsoniy nutqqa nisbatan ehtiyojni yuzaga keltirish 
zarur, shundagina nutq paydo bo‘ladi. Nutq muloqotga kirishish va fikrlash asosida, murakkab 
hayotiy sharoitlarga moslashish natijasida yuzaga keladi”.
1
Bu o‘rinda maxsus ta’lim tizimida o‘yin 
texnologiyasi bolalarning ijodiy fikrlashi, mustaqil bilim egallash ko‘nikmalarini rivojlantirish va 
o‘zlarida mujassamlashgan bilim, ko‘nikma va malakalarni yangi vaziyatlarda qo‘llash orqali yangi 
bilimlarni o‘zlashtirishda muhim omil sanaladi. Kundalik hayotdagi ijtimoiy munosabatlarni, tabiat 
va tabiiy hodisalarning obyektlari o‘rtasidagi aloqani badiiy ko‘rinish tarzida yoritish asosida vujudga 
keltirilgan muammolarni bolalarning o‘zlaridagi bilim zaxiralariga tayangan xolda, hamkorlikda, 
bosqichma-bosqich hal etish jarayonida yangi bilimlarni egallashga qaratilgan o‘yinlarni maxsus 
ta’lim jarayonida qo‘llash ijobiy samara beradi. Eshitishida nuqsoni bo‘lgan bolalarning nutqini 
rivojlantirishda o‘yinlarni qo‘llash o‘quv faoliyatini tashkil qilishda muhim ahamiyat kasb etadi. U 
1
Nazarova D.A. Maktabgacha yoshdagi zaif eshituvchi bolalar nut
qini rivojlantirish Ped. fan. nomz. dis. avtoref…– T.:TDPU.2009.

---

141