|
hozirga paytda kо‘pgina mamlakatlarda maxsus ehtiyojlarga
ega bolalarni imkoniyatlari va ehtiyojlarini inobatga olgan holda alohida ta’lim va
tarbiya berishdan tо‘liq integratsiyaga о‘tilmoqda
. Mazkur jarayon mamlakatlarni
qonunlari tomonidan tartibga solinadi. Mazkur kategoriyadagi bolalarga ta‟lim-
tarbiya berishning dunyoviy tajribasidan kelib chiqgan holda nogiron bolalarni
о„qitishni tashkil etishning minimal standartlari ishlab chiqilgan:
1.
Turli
darajadagi
og„ir kamchiliklarga ega о„quvchilarni pedagogik
xususiyatlarini inobatga olgan holda imkon boricha umumta‟lim maktabining
boshlang„ich va о„tra sinflariga kiritish zarur.
2.
Agar rivojlanishdagi nuqson umumta‟lim sinfiga tо„liq integratsiyaga imkon
bermasa, о„quvchi umumta‟lim sinfida ijtimoiy va ta‟limiy asoslarga ega
bо„lishi va qо„shimcha tarzda darsdan tashqari individual yoki guruhli davolash-
korreksion darslar olishi mumkin.
3.
Og„ir aqliy va jismoniy kamchiliklarga ega bolalar umumta‟lim maktabi
qoshidagi alohida sinflarda tahsil olib, bunda bolalar tizimli ravishda sog„lom
tengdoshlari bilan muloqotida bо„lishi mumkin. Xizmat kо„rsatish tizimi
borasidagi asosiy e‟tibor ma‟muriyatga qulay sharoitlar
yaratishga
emas,
bolalarni ta‟lim-tarbiya olish imkoniyatiga qaratiladi.
4.
Individual о„quv rejalari pedagog va ota-onalar hamkorligida о„quvchilarni
integratsiyalashgan ta‟lim olish ehtiyoji va atrof muxitni shart-sharoitlarini
inobatga olingan holda tuziladi.
5.
Ta‟lim-tarbiyani tashkil etishda mustaqillik ongli ravishda kllantiriladi.
6.
О„quv jarayonini mazmuni bolani yoshiga mos va integratsiyalashgan muxitda
faoliyat kо„rsatish uchun zarur funksional malakalar(uy rо„zg„ori, kasbiy xizmat
kо„rsatish, transport va x.z.)ga bog„liq bо„lishi joiz.
7.
Ta‟lim-tarbiya, boshqa odamlar bilan munosabatlar bolalar integratsiyalashgan
muxitda boshqa individlar bilan munosabatga kirishini kafolati bо„lishi lozim.
30
Ijtimoiy ishchining faoliyati asosan oilada moddiy-rо„zg„oriy axvolni zaruriy
darajasini ta‟minlash, ota-onaga moliyaviy yordam, sug„urtaviy tо„lovlar kabilarni
olish uchun xujjatlarni tayyorlashga yо„naltirilgan. Zarur bо„lganda u yashash
muxitini, uyni sanitar xolatini yaxshilashga, transport bilan bog„liq xizmat
kо„rsatishni tashkil etishga yordam beradi.
Nogironlikni idrok etishning ijtimoiy modeli quyidagicha: “nogironlik –
jismoniy yoki ijtimoiy tо„siqlar natijasida jamiyat xayotida boshqalar bilan teng
ravishda ishtirok etish imkoniyatini yо„qotish yoki cheklanishi”
14
. Bunday nuqtai
nazarda ijtimoiy siyosatning jismoniy yoki psixik kamchiliklarga ega bolalarga
nisbatan yakuniy maqsadi ularni jamiyatga tо„liq integratsiyalash, ular tomonidan
boshqa fuqarolar foydalanadigan ijtimoiy imtiyoz va yutuqlardan foydalanishni
yо„lga qо„yishdan iborat. Yana bir muxim tamoillardan biri – “xayot sifati”
tamoilidir. Mazkur tamoil individuumning ehtiyojlariga tayanish va insonni mazkur
ehtiyojlarni iloji boricha tо„liq qondirilishi huquqini о„z ichiga oladi.
15
BMT tomonidan 1981 yil Xalqari nogironlar yili deb e‟lon qilingan, bu yili
kо„pgina mamlakatlarda barcha fuqarolarni teghuquqligini amaliyotda vujudga
keltirish maqsadiga qaratilgan qonun va farmonlarni qabul qilindi. О„zbekiston
Respublikasini nogironlarga nisbatan davlat siyosati “О„zbekiston Respublikasida
nogironlarni ijtimoiy himoyalanganligi” haqidagi qonun(1991y) bilan ifodalanib,
qonunda aholining mazkur qatlamini barcha fuqarolar bilan teng bо„lgan hayot
faoliyati imkoniyatlarini ta‟minlash, tо„laqonli hayot kechirish, jamiyatning iqtisodiy
va siyosiy xayotida faol ishtirok etish hamda о„z fuqarolik burchlarini bajarish uchun
qulay shart-sharoitlar yaratish bо„yicha chora-tadbirlar tizimi aks ettirilgan.
Rivojlanishida nuqsoni bо„lgan shaxslar uchun qonun jamiyatni ularga munosabatini
14
Цит. по: Э. Наберушкина. Инвалидность в фокусе социальной политики и социальной работы./ Лекция курса
«Новые подходы к преподаванию социальной политики и социальной работы»
15
Шипицына Л.М. «Необучаемый» ребенок в семье и обществе. Социализация детей с нарушением интеллекта.
–СПб.: Изд-во «Дидактика Плюс», 2002.
31
aks ettiradi, jamiyatni ularga nisbatan xulq-atvor stereotiplarini shakllantiradi. Qonun
qabul qilinar ekan unga itoat etish shartdir. Qonun rivojlanishida nuqsoni bо„lgan
shaxslarni maxsus xizmatlar va moliyaviy nafaqani passiv iste‟molchilari sifatida
emas, mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy tuzumini mustaxkamlashga о„z xissasini qо„sha
oluvchi jamiyatning potensial a‟zolari sifatida qabul qiladi.
Davlatning rivojlanishida nuqsoni bо„lgan bolalarni integratsiyalashni nazorat
qilish tizimi quyidagi komplnentlarni о„z iiga oladi:
1.
Yangi о„quv dasturini tasdiqlash. О„quv dasturi о„quv jarayonini mazmuni va
vazifalarini ilmiy, ijtimoiy va texnik amaliyotga bog„liq bо„lishi va shu bilan birga
har bir о„quvchi, ayniqsa, alohida ta‟limiy ehtiyojlarga ega о„quvchi tomonidan fanni
idrok etish sur‟atining о„ziga xos tuzilishini inobatga oshishi joiz.
2.
Mutaxassislarni rivojlantirish va tayyorlash. Ta‟limni isloh qilishni olg„a
surilish mutaxassislar – maktab о„qituvchilari, tarbiyachilar, ijtimoiy ishchilarni
kasbiy ehtiyojlarini inobatga olmagan holda amalga oshirib bо„lmaydi.
3.
Ta‟lim-tarbiya va bolalar muassasalariga ma‟murlar tayinlash. Integratsiyalash
jarayonida turli tashkilotlar ishini koordinatsiyalash hamda bolalarni о„ziga xos
xususiyatlarini xisobga olgan holda shart-sharoitlar yaratishni tartibga solish va
tashkil etishda katta qiyinchiliklar yuzaga kelishi mumkin.
4.
Ta‟lim tizimini baxolash. Amalga oshirilayotgan ta‟lim isloxotini
samaradorligini baxolash, unga bog„liq davlat sifati standartlarini qabul qilish
kabilarni о„z ichiga oladi.
32
Do'stlaringiz bilan baham: | 
