Тошкент давлат иқтисодиёт университети

Биржа товарайланмаси динамикаси ва структураси 
 
Ўтган 2007 йил республика товар биржа бозорининг ривожланишида энг 
муваффақиятли даврлардан бири бўлди.
Товарайланмасининг ўсиш динамикаси 2007 йил 2006 йилга нисбатан 
47% бўлди, мутлоқ қийматда эса товарайланма 2 трлн. сўмдан ошди. Ҳисоб-
китоб маълумотларига кўра, республика улгуржи савдоси структурасида биржа 

---

33 
товарайланмасининг улуши 40% атрофида бўлиши лозим, бу хўжалик 
субъектлари учун талаб юқори бўлган товар-хомашё ресурсларига эга 
бўлишнинг эркин ва тенг ҳуқуқли бўлишин таъминлаш нуқтаи назаридан ҳам, 
уларга объектив бозор нархларининг шаклланишини таъминлаш нуқтаи 
назаридан ҳам биржа механизмининг ролининг муҳимлигидан далолат беради 
(1-диаграмма). 
1-диаграмма* 
*муаллиф томонидан ЎзРТХБ 2007 йил ҳисобот маълумотлари асосида тузилган 
 
Биржа бозори ишининг амалиётда исботланган самарадорлиги товар-
хомашё ресурслари тармоқ ишлаб чиқарувчиларини ЎзРТХБ орқали таклиф 
ҳажмини оддий оширшидан ташқари уларнинг номенклатурасини аста-
секинлик билан кенгайтиришни ҳам рағбатлантиради.
Шу билан бирга, ЎзРТХБ орқали сотиладиган товар позициялари сони 
йил сайин ўсиб боришига қарамай, товар гуруҳлари бўйича биржа сотувлари 
структурасининг таҳлили шуни кўрсатадики, биржа бозорининг катта улуши 
уларнинг айримларини сотиш йўли билан шаклланади, бу тўплам йилдан-йилга 
анъанавий ҳисобланади. Фақат биржа товарайланмаси умумий ҳажмидаги улуш 
ўзгаради, холос. 
2-диаграмма* 
450100
862501
1400000
2083601,9
0
500000
1000000
1500000
2000000
2500000
2004
2005
2006
2007
УзРТСБ савдо умумий хажми (млн. сум)

---

34