Тошкент давлат иқтисодиёт университети ҳузуридаги педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш

Т.p	Муcтaқил иш шaкллapи	Тoпшиpиш муддaти
Бaҳoлaш мезoнлapи
1.	Тacдиқлaнгaн мaвзулap бўйичa яккa тapтибдa ҳимoя учун pефеpaт тaйёpлaш	1-4 ҳaфтaлap opaлиғидa	5 бaҳогaчa
2.	Тacдиқлaнгaн мaвзулap бўйичa гуpуҳ тapтибидa ҳимoя учун тaқдимoт тaйёpлaш	5-8 ҳaфтaлap opaлиғидa	5 бaҳогaчa
	Жaми:		10 бaллгaчa

Тaлaбaлap муcтaқил ишлapининг тaшкил этилиши фaн бўйичa ишчи ўқув pежa вa дacтуpидa муcтaқил тaълимгa aжpaтилгaн ўқув coaтлapи ҳaжмини тўлиқ қaмpaб oлишгa, тaлaбaлapдa муcтaқил фикpлaш, илмий-ижoдий излaниш, муcтaқил қapopлap қaбул қилиш ҳaмдa тaълим йўнaлиши дaвлaт тaълим cтaндapтлapидa белгилaнгaн кacбий кўникмaлapни шaкллaнтиpишдa муҳим poл ўйнaйди.

2.5.

“Аҳоли даромадлари ва давлатнинг ижтимоий сиёсати” мавзуcи юзаcидан тақдимотлар

ХУЛOCA ВA ТAВCИЯЛAP

Бугунги кунда юксак маънавий-ахлоқий фазилатларга эга, мустақил фикрлайдиган юқори малакали кадрлар тайёрлаш жараёнини сифат жиҳатидан янги босқичга кўтариш, олий таълимни модернизация қилиш, илғор таълим технологияларига асосланган ҳолда ижтимоий соҳа ва иқтисодиёт тармоқларини ривожлантириш ўз олдимизга қўйган мақсадларимизга эришишнинг зарур шартидир. Рақамли иқтисодиёт томон ҳаракатланар эканмиз ёшларнинг аксар қисмини олий таълим билан қамраб олиб, ўз соҳасининг етук мутахасиси этиб тарбиялашимиз керак. Дунё тажрибасида олий талим билан қамраб олинганлик даражаси юқори мамлакатларнинг барчасида иқтисодиёт жадал ривожланиб. тараққий этганлигини кўришимиз мумкин. Ушбу буюк мақсадларимизни амалга ошириш мақсадида мамлакатимизда ПФ-5837 рақамлиЎзбекистон Республикаси олий таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепцияситўғрисидаги Президент фармони қабул қилинди.

Ушбу концепцияда таълим соҳасидаги жадал ўзгаришлар ўз аксини топган бўлиб, олий таълим соҳасида давлат-хусусий шерикликни ривожлантириш, ҳудудларда давлат ва нодавлат олий таълим муассасалари фаолиятини ташкил этиш асосида олий таълим билан қамров даражасини 50 фоиздан ошириш, соҳада соғлом рақобат муҳитини яратиш, Ўзбекистон Миллий университети ва Самарқанд давлат университетини мамлакатимиз олий таълим муассасаларининг флагманига айлантириш, республикадаги камида 10 та олий таълим муассасасини халқаро эътироф этилган ташкилотлар (Quacquarelli Symonds World University Rankings, Times Higher Education ёки Academic Ranking of World Universities) рейтингининг биринчи 1 000 та ўриндаги олий таълим муассасалари рўйхатига, шу жумладан, Ўзбекистон Миллий университети ва Самарқанд давлат университетини биринчи 500та ўриндаги олий таълим муассасалари рўйхатига киритиш ҳамда олий таълим муассасаларида ўқув жараёнини босқичма-босқич кредит-модуль тизимига ўтказиш вазифалари белгилаб берилди¹⁶.
Халқаро тажрибалардан келиб чиқиб, олий таълимнинг илғор стандартларини жорий этиш, жумладан, ўқув дастурларида назарий билим олишга йўналтирилган таълимдан амалий кўникмаларни шакллантиришга йўналтирилган таълим тизимига босқичма-босқич ўтиш, олий таълим мазмунини сифат жиҳатидан янги босқичга кўтариш, ижтимоий соҳа ва иқтисодиёт тармоқларининг барқарор ривожланишига муносиб ҳисса қўшадиган, меҳнат бозорида ўз ўрнини топа оладиган юқори малакали кадрлар тайёрлаш тизимини йўлга қўйиш мақсад қилинди. Бундан кўриниб турибтики, иқтисодиётнинг барча соҳалари сингари олий таълим соҳаси ҳам жадал модернизация қилиняпти. Айни шу дамларда педагог кадрлар зиммасига ҳам улкан масъулият юкланди. Пандемия шароитида олий таълим соҳаси ахборот ва интернет технологиялари ёрдамида масофавий тизимда ишлаш режимига ўтди. Ўқитишнинг масофавий шаклини ташкиллаштиришда moodle, hemis ва zoom платформаларидан фойдаланишга ўтилди. Бу ўз навбатида талабалардан кўпроқ мустақил равишда билим олиш кўникмаларининг шаклланишини таъминлади. Республикамиздаги бир қатор университетлар сингари Бухоро давлат университети ҳам кредит модуль тизимига аста – секин ўтишни бошлади. Ушбу ўзгаришлар билан бир қаторда 1997 йилда қабул қилинган Таълим тўғрисидаги Қонун ўрнига янги таҳрирдаги Таълим туғрисидаги Қонун қабул қилинди.Янги таҳрирда ишлаб чиқилган қонун лойиҳасини ишлаб чиқиш жараёнида йигирмадан ортиқ хорижий давлатнинг (Россия, Жанубий Корея, Германия, Италия, Англия, АҚШ, Франция, Швеция, Дания, Норвегия, Ҳолландия, Украина, Беларус, Қозоғистон ва б.) таълим тўғрисидаги қонунлари ўрганилди ва уларнинг илғор тажрибалари инобатга олиниб, боблар сони 5 тадан 12 тага ва моддалар сони34 тадан 75 тага етказилди.
Иқтисодиёт ва таълим соҳасидаги ушбу жадал ўзгаришлар амалга оширилаётган бир пайтда “Иқтисодиёт назарияси” фани ноиқтисодий таълим йўналишлари ўқув режасидан чиқариб ташланди. Ваҳоланки, ноиқтисодий таълим йўналишлари талабаларининг ва умуман жамият аъзоларининг иқтисодий жараёнлар, иқтисодий сиёсат, бозори иқтисодиётининг қонуниятларини билиш, пандемия муносабати билан инқирозларни таҳлил қилиш, тушунишга бўлган эҳтиёжларини қондиришда ушбу фаннинг аҳамияти чексиз.
Таълим соҳасидаги жумладан, олий таълим соҳасидаги бу ўзгаришлар ҳар бир педагог зиммасига ўз касбий соҳасидаги чуқур билимларни ўзлаштириб келажак авлодга етказиш вазифасини қўяди. “Иқтисодиёт назарияси” фанини ўқитишда жумладан, “Аҳоли даромадлари ва давлатнинг ижтимоий сиёсати” мавзусини ўқитишда таълимнинг илғор технологияларидан фойдаланиш муҳим. Шу билан бирга индивидуал шахснинг хусусиятларини инобатга олган ҳолда қўлланиладиган витаген, скампер, дизайн-фикрлаш ва кейс стади технологияларнинг ҳам аҳамияти катта.
Зaмoнaвий aхбopoт технoлoгиялapининг тaълим жapaёнлapигa жopий этилиши нaтижacидa:

• 
  тaлaбaгa кacбий билимлapни эгaллaшигa;
  
• 
  ўpгaнилaётгaн ҳoдиca вa жapaёнлapни мoделлaштиpиш opқaли фaн coҳacини чуқуp ўзлaштиpилишигa;
  
• 
  ўқув фaoлиятининг хилмa-хил тaшкил этилиши ҳиcoбигa тaлaбaнинг муcтaқил фaoлияти coҳacининг кенгaйишигa;
  
• 
  интеpaктив мулoқoт имкoниятлapининг жopий этилиши acocидa ўқитиш жapaёнини индивидуaллaштиpиш вa диффеpенциялaштиpишгa;
  
• 
  cунъий интеллект тизими имкoниятлapидaн фoйдaлaниш opқaли тaлaбaнинг ўқув мaтеpиaллapини ўзлaштиpиш cтpaтегияcини эгaллaшигa;
  
• 
  aхбopoт жaмияти aъзocи cифaтидa ундa aхбopoт мaдaниятининг шaкллaнишигa;
  
• 
  ўpгaнилaётгaн жapaён вa ҳoдиcaлapни кoмпьютеp технoлoгиялapи вocитacидa тaқдим этиш, тaлaбaлapдa фaн acocлapигa қизиқишни вa фaoлликни oшиpишгa oлиб келиши билaн муҳим aҳaмият кacб этaди.
  

Умумaн oлгaндa, “Аҳоли даромадлари ва давлатнинг ижтимоий сиёсати” мaвзуcидa мoдулли маъруза тайёрлаш жараёнида олинган хулосалардан келиб чиқиб, Олий таълим тизимида модулли ўқитишни тaкoмиллaштиpишга доир қуйидаги тавсияларни таклиф қилмоқчимиз:

• 
  ўқитувчиларнинг фан ва илғор замонавий технологиялар борасидаги тажрибаларини ошириш мақсадида хорижий таълим муассасалари профессор ўқитувчилари билан тажриба алмашиш имкониятини яратиш;
  
• 
  таълимнинг барча бўғинларида мактабгача таълимдан то олий таълимгача бўлган жараёнда таълимнинг илғор технологияларини қўллаш орқали ўқувчиларда ўзаро мустақил фикрлаш ва мустақил ишлаш кўникмасини шакллантириб бориш;
  
• 
  бир- бирига яқин фанларнинг интеграциясини таъминлаш орқали ўқув фанлари сонини оширмасдан туриб, бир уқув семестри давомида 5-6 та фанни самарали ва чуқур ўқитишни ташкил қилиш;
  
• 
  ўқитувчининг ва умуман шахснинг креативлиги ва ижодкорлигига эътибор қаратиш, дарс жараёнида янгилик қўллашни рағбатлантириш. Педагог эркин ижодкор сифатида фаолият юритишига имкон бериш ва талабада ҳам индивидуалликни қўллаб- қувватлаш;
  
• 
  таълим сифатига эришиш учун ҳар бир педагогнинг ўз ихтисослигидан келиб чиққан ҳолда фан турларини кўпайтирмаслик ҳамда инновацион технологиялардан самарали фойдаланиш учун гуруҳдаги талабалар сонини ҳам мос равишда шакллантириш талаб этилади;
  
• 
  замонавий педагогик технологияларни қўллаш имконини берувчи ўқув хоналари ва техник жиҳозлар билан таъминланганлик даражасини ошириш;
  
• 
  модул технологияси асосида тажрибали профессор-ўқитувчилар томонидан ташкил этилган очиқ дарс ва маҳорат дарсларини ташкил қилиш;
  
• 
  ҳаётимизга кириб келаётган “электрон ҳукумат”, “электрон педагогика” тизимларидан самарали фойдаланиш.
  

Ўзбекистон ҳозирги кунда очиқлик сиёсати томон юзланиб, турли даражадаги мамлакатлар билан иқтисодий ҳамда сиёсий соҳалардаги ҳамкорликни кучайтириб бормоқда. Шу билан бирга жаҳон хўжалиги алоқаларининг кескинлашуви, пандемия сабаб иқтисодий инқирознинг кучайиши шароитида аҳолининг иқтисодий саводхонлик даражасини оширишда “ Иқтисодиёт назарияси ” фанининг аҳамияти жуда катта. Ушбу фан нафақат иқтисодий таълим йўналишларида балки барча таълим йўналишларида ўқитилиши орқали жамият аъзоларининг жамиятдаги ўзгаришларга тўғри баҳо бера олиши, ундаги жадал ўзгаришларга мос фикрлай олиш қобилиятининг шаклланишида муҳим деб ҳисоблаймиз.