Toshkent davlat iqtisodiyot

Sertifikatlashtirish deganda mahsulot (buyum, mol) yoki xizmat muayyan artga yoki texnikaviy shartlarga mos kelishini tasdiqlash maqsadida amalgam oshadigan faoliyat tushunilib, uhbu faoliyat natijasida mahsulot sifati haqida
iste’molchini ishontiradigan tegishli art - sertifikat beriladi. Sertifikatlashtirish tizimi atamasidan tashqari sertifikatlashtirish shemasi kiritilib, u quyidagicha ta’riflanadi : muvofiqlikning sertifikatlashtirilishini o’tqazishdagi uchinchi tomon hayatining tartibi va tarkibi. Sertifikatlashtirish tizimlarida qatnashuvchi uchta tushuncha haqida to’xtalib o’tamiz: sertifikatlashtirish tizimidan foydalanish, sertifikatlashtirish tizimida qatnashuvchi va sertifikatlashtirish tizimi a’zosi.
Sertifikatlashtirish tizimidan foydalanish deganda sertifikatlashtirish tizimining qoidalariga muvofiq guvohnoma turiga berilgan sertifikatlashtirishdan foydalanish imkoniyati tushuniladi.
Sertifikatlashtirish tizimida qatnashuvchi deb ushbu tizimning tartibiga binoan faoliyat ko’rsatadigan, lekin tizimni boshqarish faoliyatiga ega bo’lmagan sertifikatlashtirish idorasi tushuniladi.
Sertifikatlashtirish tizimi a’zosi deganda ushbu tizimning tartibiga binoan faoliyat ko’rsatadigan va tizimni boshqarishda qatnashadigan sertifikatlashtirish idorasi tushuniladi. Sertifikatlashtirish ikki xil bo’ladi: majburiy va ihtiyoriy. Mahsulotni u yoki bu sertifikatlashtirishga oidligi, uni tashqi muhitga inson salomatliligiga ta’siri asosiy mezon hisoblanadi. Ihtiyoriy sertifikatlashtirish deganda ishlab chiqaruvchi, sotuvchi yoki iste’molchi tashabbusi bilan ixtiyoriy tarzda o’tkaziladigan sertifikatlashtirish tushuniladi.
Mahsulotlarni ishlab chiqarilishini rejalashtirish doimo bozor asosida iste’molshilarni talabini o’rganib borishni davlat asosida amalga oshirish kerak. Ishlab chiqdrish tovarlarga iste’mochining talabi bo’lmasa bu tovarlarni yaratish ularni ishlab chiqarishga tadbiq etmaslik, yangi tovarlarni sifat ko’rsatkichlarini yaxshilash to’g’risidagi ilmiy g’oya va ishlab chiqarish tamoyillarini bir vaqtda amalga oshirish kerak. Hozirda xalqaro mehnat bozorida resurslar taqsimoti va ko’p rivojlangan davlatlarda ishlab chiqarish tovarlarni yuqori sifat ko’rsatkichlariga ega ekanligi bu dunyo miqyosida texnika texnologiyani rivojiga yangi-yangi uskunalarni yaratishga ishlab chiqarish tovarlarni raqobatini oshirishga olib bormoqda. Ilmiy borada rivojlangan mamlakatlar zamonaviy uskunalar bilan o’zlarining ishlab chiqarish korxonalarining yangidan ta’min etilish shu davlatlarda mahsulotlarni ishlab chiqarish potensiali oshib borishiga olib kelmoqda.
Normativ texnik hujjatlarda GOST mahsulotlari sifat ko’rsatkichlarni boshqarish deb ishlab chiqarishda texnika texnologiya bilan ta’min etilishi. Mahsulotlarni sifat ko’rsatkichlari ishlab chiqarishga kiritishda, ishlab chiqarish davrida ish uskunalarini ekspluatastiya potensiali ta’min etishdagi iste’molchilar talabini doimo qondirishda sifat ko’rsatkichlarini boshqarish ma’lum tomonga yo’naltirish uchun qilinadigan barcha ishlar va ishlab chiqarish uchun ta’sir etadigan barcha faktorlar mahsulotlarni sifat ko’rsatkichlarini ta’minlashda asosiy omil hisoblanadi. Ishlab chiqarish potensialini boshqarishda sifatli mahsulotlarni yaratishda 4 ta faktor kata rol’ o’ynaydi:

1. 
   Ishlab chiqarishdan oldingi davrni proektlash ya’ni loyihalash davri deyiladi;
   
2. 
   Mahsulotlarni ishlab chiqarish davri;
   
3. 
   Mahsulotlarni etkazish davri;
   
4. 
   Mahsulotlardan foydalanish yani iste’mol davri.
   

Ishlab chiqarishga kerak bo’lgan mahsulotlarni rejalashtirish davrida shunga o’xshash mahsulotlarni o’rganish orqali yangi mahsulotlarni sifat ko’rsatkichlarini yuqori darajaga etkazishni ta’minlovchi omillarni o’ylab topish lozim.
Bozor iqtisodiyotining asosiy qonuni esa talab va taklif bo’lgani uchun har bir ishlab chiqarilgan tovarga iste’molchilarni qo’ygan talabi katta ahamiyatga ega. Shuning uchun bozor sharoitida iste’molchilarni talabi davriga nisbatan ishlab chiqarish korxonalariga doimo yangi taklif beriladi. Shu sababli tovarlarning sifat ko’rsatgichlari doimo yaxshilanib borishligi va ularning bozor sharoitida raqobatdoshligi oshib boradi. Shuning uchun xalq xojaligida Yangi turdagi sigmentlar bunyod etiladi. Ishlab chiqarilayotgan tovarlarning sifatlari yaxshilanib ularga bo’lgan talab ortadi. Shuning uchun bozor sharoitida ishlab chiqarish strukturasi bilan iste’molchilar orasida doimo raqobat sodir bo’ladi. Shuning uchun bozor sharoitida ishlab chiqarishdagi korxonalarga mahsulotni ishlab chiqarish davrida ularning sifatiga qo’yiladigan talablar doimo o’zgaruvshan bo’ladi. Shuning uchun tayyorlangan mahsulotning sifatini har tomonlama tahlil qilib ularning iqtisodiy barqarorligini chiqarilayotgan mahsulotning miqdori, ularning potensialiga ya’ni korxona uskunalariga, quvvatiga, xom-ashyo sifatiga bog’liq. Shuning uchun mahsulotlarning sifatini boshqarish yangi assortimentidagi mahsulotlarini yaratish, ishlab chiqarishni rivojlantirishga texnologiyalarni yaratishga asosiy omil bo’ladi.