Toshkent davlat iqtisodiyot

Nazorat va mulohaza savollari

1. 
   Material ishlab chiqarish ehtiyojlarini qondirish uchun qanday zaruriy masalalarni yechish zarur?
   
2. 
   Xarid logistikasida qanday tovar bozorlari tahlil qilinadi?
   
3. 
   Bozor iqtisodiyoti ehtiyojlarini yetkazishni aniqlash usullarini ayting.
   
4. 
   Xarid materiallarini yetkazish usullarini sanab bering.
   

11-bob


LOGISTIKA TIZIMI BOSHQARUVINI TASHKIL ETISH

1. Boshqaruvning asosiy funksiyalari

Bozor iqtisodiyoti sharoitida mamlakatning sanoatlashgan firmalarida material - texnika ta’minotini tashkil etishning ikki shakli qo‘llaniladi: markazlashgan va markazlashmagan. Bu shakllarning har biri (ta’minot va sotuv) o‘ziga xos guruhlangan va yoyilgan ta’minot sotuv xizmatidir. Guruhlangan xizmatda uning barcha bo‘limlari alohida funksiya (ta’minot, sotuv, zahiralarni saqlash, tashish va boshqalar)larni bajaradi. Yoyilgan xizmatlar uchun ikki yoki undan ortiq bo‘limlar bo‘yicha chiziqli bo‘limlarni bo‘lib-bo‘lib joylashtirish xarakterlidir.

Odatda material-texnika ta’minotini boshqarishning markazlashtirilgan shakli bir turdagi mahsulotni ishlab chiqaradigan firmalar va bitta mintaqada faoliyat yurituvchi korxonalarda qo‘llaniladi. Boshqarishning markazlashtirilmagan shakli turli xil mintaqada joylashgan va bir xil yoki bir necha xil mahsulotlar ishlab chiqarishga ixtisoslashgan firmalarda qo‘llaniladi. Ba’zan boshqaruvning aralash shaklidan foydalaniladi. Moddiy-texnika ta’minotini markazlashtirishda muomala harajatlarini qisqartirishga ta’minotchilardan katta miqdordagi tovarlarni qabul qilib olish va ularni chegirmali narxlarda sotib olish orqali erishiladi. Markazlashtirilmagan shaklda ta’minot xizmati tashkiloti, ishlab chiqarish va sotish bo‘limi nisbatan kam miqdordagi xomashyo va mahsulotlarni sotib oladilar va natijada yetkazib berish harajatlari bo‘ladi. Moddiy texnika ta’minoti muomala harajatlarini har bir ishlab chiqarish bo‘limida va korxona faoliyatida material zahiralarini kamaytirish hisobiga qisqartiradi.
Markazlashgan boshqaruvning guruhlangan xizmat shakli 30-chizmada
ko‘rsatilgan. Moddiy texnika ta’minoti korxona ichidagi material oqimlar harakati uchun kirib kelayotgan xomashyo, yarim tayyor mahsulot va tayyor mahsulot (iste’molchilarga jo‘natilgan), shuningdek kerakli vaqt va talab qilingan miqdorda barcha zarur materiallarni ishlab chiqarish jarayonini ta’minlash uchun javobgarlik oladi.
Materiallar boshqaruvi xizmatini bunday tashkil qilish firmaning vitse - prezidentiga bo‘ysunadi va ba’zan ishlab chiqarish xizmati va yagona bo‘limdagi loyihalashtirish bilan birlashgan bo‘lishi mumkin. Bu chizma bo‘yicha firmaning prezidenti va vise-prezidenti har bir bo‘linmani, shu jumladan moliyaviy masalalar, bozor siyosati masalalari, mahsulotlarni ishlab chiqarish, tadqiqotlar olib borish va nihoyat moddiy-texnika ta’minoti masalalarini boshqarib boradi. Moddiy- texnika ta’minoti xizmati chizmada ko‘rsatilganidek, markazlashgan boshqaruvda bo‘ladi va bevosita nafaqat ta’minot va mahsulotni sotish, balki uni ishlab

chiqarishni rejalashtirish va nazorat qilishni ham ta’minlaydi. Ushbu chizma katta miqdordagi tovarlarni ishlab chiqarishga ixtisoslashgan firmalarda qo‘llaniladi.

Sotib olish

Tashishni tashkil qilish

Ombor xo’jaligi

Ishlab chiqarishni rеjalashtirish va nazorat qilish

Axborot- larga ishlov bеrish

Istе'molchi- larga xizmat ko’rsatish

29-chizma. Guruhlangan muvofiq xizmatlarni tashkil etish moddiy texnika ta’minotining markazlashgan boshqaruv chizmasi

30 - chizmada ko‘rsatilgan tizim ham markazlashgan boshqaruvga ega. 31- chizmada ko‘rsatilgan chizmadan farqli ravishda, bu chizma funksional bo‘limlar miqdorining ko‘pligi bilan xarakterlanadi. Bu tizimning xususiyati shundaki, tovar ishlab chiqarish va zahiralarni boshqarish bo‘yicha ishlab chiqarish bo‘limi firmasida funksiyalarni birlashtirish hisoblanadi.

Prеzidеnt Vitsе-prеzidеnt
Yuridik xizmat kadrlar bo’limi

Xarid qilish
Tashishni tashkil qilish
Moliya
Tadqiqot va ishlab chiqish

Omborga joylash
Ma'lumotlarga ishlov bеrish

A mahsulotning markеtingi


Istе'molchilarga xizmat qilish
V mahsulot markеtingi
Xaridorga xizmat qilish
Ishlab chiqarish jarayonini tashkil qilish
Ishlab chiqarish opеratsiyalari
Ishlab chiqarish tеxnolo- giyalarini joriy qilish
Ishlab chiqarishni rеjalashtirish va nazorat qilish

30.