Toshkent davlat iqtisodiyot

Moddiy zahiralarni boshqarish tizimi

Zahiralarni boshqarish ularning haqiqiy holatini nazorat qilishni tashkil etishni ham ko‘zlaydi. Zahiralarning holati ustidan nazorat-zahiralarning me’yorlari cheklanishini aniqlash maqsadida ishlab chiqarish texnik tayinlanishidagi

mahsulotlar va xalq iste’mol tovarlarining zahiralar darajasini o‘rganish, boshqarish va chetlanishlarni yo‘q qilish uchun tezkor choralarni ko‘rish hisoblanadi.
Zahiralar holati ustidan nazoratning kerakligi zahiralarning me’yorida ko‘zlangan chegaralardan haqiqiy zahira hajmining chiqib ketish holatida harajatlarning ortishi bilan shartlangan. Zahira holati ustidan nazorat zahiralarning hisobi, moddiy resurslarning qayta ro‘yxatga olinishi, inventarizatsiya ma’lumotlari asosida yoki kerak bo‘lganda amalga oshirilishi mumkin. Amaliyotda nazoratning har xil uslublaridan foydalaniladi. Quyida ulardan eng ko‘p uchraydigan ikki uslubi ko‘rib o‘tilgan. Birinchi uslubda, korxona yetkazib beruvchiga buyurtmani yuborish davr oralig‘i o‘zgarmasdir (buyurtmaning qat’iy belgilangan davr oralig‘i tizimi). Ikkinchi uslubning mohiyati shundaki, biror - bir tovarning zahirasi oldindan belgilangan eng kam qiymatiga yetish bilan, bu tovar buyurtma qilinadi. Bunda buyurtirilgan partiyaning hajmi har doim bir xildir (buyurtmaning qat’iy belgilangan hajmi tizimi).
Buyurtmaning qat’iy belgilangan davr oralig‘idagi zahiralarning holati
ustidan nazorat qilish tizimi. Bu tizim bo‘yicha zahiralarning holati ustidan nazorat bir xil vaqt oralig‘ida qoldiqlar inventarizatsiyasini o‘tkazish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Tekshirish natijalari bo‘yicha tovarning yangi partiyasini yetkazib berishga buyurtma belgilanadi. Buyurtma qilinayotgan tovar partiyasining hajmi maksimal tovar zahirasining ko‘zlangan me’yoriy va haqiqiy zahirasi orasidagi farq bilan aniqlanadi. Buyurtmani bajarish uchun aniq vaqt oralig‘i kerak bo‘lgani uchun, buyurtma qilinayotgan partiyaning o‘lchami bu davrda kutilayotgan harajat o‘lchamiga ortadi. Buyurtma qilinayotgan partiya hajmi (R) quyidagi formula orqali hisoblanadi:
Bu yerda: 3 max - me’yori bilan ko‘zlangan maksimal zahira; 3x-tekshirish vaqtida haqiqiy zahira;
3t-buyurtma berish va bajarish vaqtida ishlatiladigan zahira.
Buyurtmaning qat’iy belgilangan davr oralig‘i zahirasi holati ustidan nazorat qilish tizimining jadval modeli 17-chizmada ko‘rsatilgan.


zahira
^Zmax
Z_X