Toshkent davlat iqtisodiyot

4.5. Segmentlash usullarining qo‘llanishi 

Adabiyotlarda segmentlash usullarini qo‘llash borasida juda ko‘plab usullar yodga 

olinadi. Segmentlashning sifatli strategiyalari raqobatli ustunlikning muhim manbasini 

ifodalaydi  va  shu  sababli  korxonaning  mulki  sanalgan  axborot  deb  hisoblanishi 

mumkin bo‘ladi. 

Doyl  (Doyle)  va  Sonders  (Saunders)  tomonidan  o‘tkazilgan  tadqiqotda 

ixtisoslashgan  kimyoviy  mahsulotlar  bozoriga  o‘tgan  xomashyo  materiallari  ishlab 

chiqaruvchi  kompaniya  tadqiqot  ob’ekti  bo‘ldi.  Bunday  o‘zgarish  bozorlarni  puxtalik 

bilan  targetlash  va  pozitsiyalashni  talab  qildi.  Mualliflar  bu  jarayonda  yetti  qadamni 

ajratib ko‘rsatadilar: 

1)  vazifaning qo‘yilishi; 

2)  bozor segmentlarining ajratilishi; 

3)  muqobil segmentlar jalb etuvchanligini baholash; 

4)  maqsadli bozorlarni aniqlash; 

5)  pozitsiyalashtirish strategiyasini ishlab chiqish; 

6)  marketing-miks ishlab chiqish; 

7)  ishlab chiqilgan strategiyani tasdiqlash. 

Xomashyo  materiallari  ishlab  chiqaruvchi  bu  korxona  bir  qator  ko‘p  pog‘onali 

statistik  jarayonlarni,  jumladan,  omilli  va  klasterli  tahlillarni  amalga  oshirdi. 

Marketologlar  bunday  segmentlash  texnikalaridan  kamdan-kam  foydalanishining 

asosiy  sababi  ularning  o‘zlari  tushunmaydigan  uslubiyatlarni  qo‘llashni  istamasligi 

ekanligini  hisobga  olib,  jarayonni  korxona  top-menejerlari  uchun  bu  texnikalar  va 

ularni  qo‘llashni  muhokama  qilishga  bag‘ishlangan  uch  kunlik  brifingdan  boshlashga 

---

 

78 

 

qaror qilindi. So‘ngra mijozlar va raqobatchilar haqida ma’lumotlar to‘plandi. Omillar 

tahlili  yordamida  mijozlar  foydalangan  tanlov  mezonlari  oddiyroq  ko‘rsatkichlar  kam 

sonli  guruhlariga  birlashtirilib,  ularning  orasidan  ta’minotchining  ishonchliligi, 

mahsulotlar  gammasidan  foydalanish  ko‘lami  va  mahsulot  qo‘llashni  belgilab 

beradigan texnik tavsifnomalar o‘rin oldi. 

So‘ngra,  klasterli  tahlil  usulini  qo‘llagan,  sanab  o‘tilgan  omillar  muhimligini 

hisobga olgan holda mijozlar alohida bozor segmentlari bo‘yicha taqsimlandi. Natijada 

mijozlar  tomonidan  namoyish  etiladigan  afzal  ko‘rishdagi  tafovutlarga  asoslangan  12 

ta  segment  hosil  bo‘ldi.  Shunday  keyin  segmentlar  ularning  jalb  etuvchanligi  nuqtai-

nazaridan  baholandi  –  ularning  hajmi,  o‘sish  sur’ati,  raqobat    faolligi  darajasi, 

shuningdek,  korxonaning  o‘z  imkoniyatlari  hisobga  olindi.  Ushbu  bosqichda 

menejerlar  fikri  va statistik  ma’lumotlarni  ham  hisobga olish talab etildi. Oqibatda 12 

ta  segmentdan  7  tasi  potensial  istiqbolli,  4  tasi  esa  –  jalb  etuvchan  degan  xulosaga 

kelindi. 

Shundan so‘ng bu to‘rtta asosiy segmentning har biri uchun o‘ziga xos marketing 

strategiyalari ishlab chiqilib, shu tufayli korxona rejalashtirilgan sotuv hajmiga erishdi 

va har bir segmentda kutilgan bozor ulushini egalladi. Natijada menejerlarning chuqur 

mulohazalari bilan  uyg‘unlikda puxta tahliliy texnikalardan  foydalanish samaradorligi 

namoyish  etilib,  bu  raqobat  vaziyatini  tahlil  qilish  va  amaliy  pozitsiyalashtirish 

strategiyasini ishlab chiqishga imkon berdi.