|
X BOB. SANOAT MARKETINGIDA REJALAShTIRISh
10.1. Strategik rejalashtirish konsepsiyasi
Strategik rejalashtirish – bu korxonaning potensial imkoniyatlarini aniqlash va
korxona imkoniyatlarining o‘zgaruvchan tashqi muhit sharoitlariga strategik
muvofiqligini qo‘llab-quvvatlash jarayonidir. Strategiyadan maqsad korxona
resurslarini optimal taqsimlash hisoblanadi. Strategik rejalashtirish «oldinga qaraydi»
va korxonaga shiddat bilan o‘zgarayotgan bozor vaziyatiga moslashishga yordam
beradi, shuningdek, rahbariyatdan tashkiliy, tezkor rejalar va bashoratlar ishlab
chiqishni talab etadi. Bu rejalar korxonaga tashqi muhitdagi o‘zgarishlarni
boshqalardan oldin payqash va ularga moslashishga yordam beradi.
Strategik rejalashtirishning yettita asosiy elementlari mavjud:
1) korxonaning kuchli va kuchsiz tomonlarini baholash;
2) korxonani ajratib turadigan kompetensiyalarni aniqlashga ijodiy yondashuv;
3) bozordagi iqtisodiy sharoitlar va ularning o‘zgarishlari tahlili;
4) uzoq muddatli maqsadlarni aniqlash;
5) korxona uchun ochiladigan tovar-bozor imkoniyatlarini baholash va ularni
tanlash;
6) uzoq muddatli maqsadlarga erishish uchun zarur va ularning natijalari
o‘lchanishi mumkin bo‘lgan vazifalar qo‘yish;
7) aniqlangan imkoniyatlardan foydalanish va qo‘yilgan vazifalarni hal qilish
bo‘yicha dasturlar ishlab chiqish.
Yirik korxonalar shtatlarida rejalashtirish bo‘yicha professional mutaxassislar
bo‘lishi mumkin, biroq aksariyat korxonalarda rejalashtirish bosh direktorning yoki
oliy bo‘g‘in funksional menejerlari majburiyati hisoblanadi. Rejalashtirish bo‘yicha
majburiyatlarning nomarkazlashuvi, bu majburiyalarning tezkor boshqaruv bilan
shug‘ullanuvchi menejerlarga berilishi va bu funksiyalarning moliyaviy rejalashtirish
va tashkiliy rivojlanish kabi strategik boshqaruv jarayoni jihatlari bilan integratsiyalash
1980-yillarda boshqaruvga xos bo‘lgan tendensiyalardan hisoblanadi. Murakkab
strategik rejalashtirish tizimlari bilan mashhur bo‘lgan General Electric kabi ko‘plab
168
yirik korporatsiyalarda korporativ rejalashtirish bilan shug‘ullanuvchi xodimlar roli
tubdan qayta ko‘rib chiqildi. Endi ularning majburiyatlari qatoriga rejalar ishlab
chiqish emas, balki tezkor boshqaruv darajasida rejalashtirish jarayonini qo‘llab-
quvvatlash va maslahatlar berish kiradi.
Strategik rejalashtirish korxonaning kuchli va kuchsiz tomonlarini baholashdan
boshlanadi. Korxona faoliyatining barcha sohalari, jumladan, tashkiliy struktura,
moliyaviy imkoniyatlar, texnik kompetensiyalar, joylashuv, ishlab chiqarish quvvatlari
va asbob-uskunalar, rahbariyat va boshqa xodimlar, distributsiya tizimi va
distribyutorlar bilan munosabatlar, savdo personali faoliyati, korxona imidji, mijozlar
sodiqligi, narxga oid ustunliklar, reklama va sotuvni rag‘batlantirish sohasidagi
ko‘nikmalar va h.k. baholashnishi lozim. Odatda raqobatchi korxonalar ma’lum bir
yo‘nalishlar, taqqoslash uchun asoslar beradi, biroq korxonaning kuchli va kuchsiz
tomonlarini baholash uchun turli – ham ob’ektiv, ham sub’ektivroq mezonlar
foydalanilishi mumkin.
Strategik, ma’muriy va tezkor boshqaruvda kuchsiz joylarni aniqlash qiyinroq
vazifa bo‘lib chiqishi mumkin. Kuchsiz joylarni aniqlash ko‘pincha ayb qo‘yish
sifatida ko‘rib chiqiladi va mas’ul menejerlar ularning javobgarlik hududida biron-bir
muammo borligini inkor qiladi yoki qiyinchiliklar katta emasligi va tezda hal etishini
ta’kidlaydi. Korxonada kuchsiz joylar paydo bo‘lishi ma’lum bir mahsulotni bozorda
pozitsiyalashtirish bilan izohlanishi mumkin. Masalan, mahsulot sifatining yuqoriligi,
agarda u mahsulot birligi tannarxining yuqoriligi bilan birgalikda kuzatiladigan bo‘lsa,
narxga oid raqobat kuchli bo‘lgan va sotuvni rag‘batlantirish bo‘yicha tadbirlar faol
foydalaniladigan bozor sohasida «kamchilik»ka aylanishi mumkin. Korxonaning
kuchsiz tomonlari ayrim muhim kasbiy ko‘nikmalar – masalan, reklama va sotuvni
rag‘batlantirish sohasida aniqlanishi mumkin.
Strategik rejalashtirishning asosiy vazifasi – korxona resurslarini maksimal
darajada samarali taqsimlashdir. Ko‘rinib turibdiki, korxonaning kuchli va kuchsiz
tomonlarini tahlil qilishning maqsadlaridan biri bu korxona ularni rivojlantirishga o‘z
resurslarini yo‘naltirishi lozim bo‘lgan faoliyat sohalarini aniqlash sanaladi.
169
Marketing auditini o‘tkazish strategik rejalashtirish jarayonini yengillashtirishi
mumkin. Marketing auditi bu – korxona marketing faoliyatini detalli, har tomonlama
tahlil qilishdir. U mazkur biznes-jarayonning bir qismi sanalmagan, vaholanki, ushbu
korxonaning boshqa bo‘limlari xodimlari bo‘lishi mumkin bo‘lgan kuzatuvchilar
jamoasi tomonidan o‘tkazilishi lozim. Audit marketing faoliyatining olti sohasini
qamrab oladi:
1) marketing muhiti;
2) marketing strategiyasi;
3) marketing xizmatini tashkil qilish;
4) marketing tizimi;
5) marketing samaradorligi;
6) marketing funksional tarkibiy qismlari.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
