Toshkent davlat iqtisodiyot untversiteti m. S. Qosimova, M. A. Yusupov

mumkin. Shu sababli taqsimot kanalini tanlashda vositachi tip ni, savdo
- vositachilik amallari va vositachi firmalami tashkil etish shaklini belgilash
nihoyatda m uhim masala hisoblanadi.
Tovarlam i to ’g ’ridan-to’g ’ri ishlab chiqaruvchi tom onidan sotishning
1. Қ о с и м о в а M .O ., Э ргаш ходж аева Ш .Ж . М ар кети н г. Ў қув қўллан м а. - Т.: Т Д И У . 
2004.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

yaxshi tom onlari va kamchiliklari ham bor. Firma o ’z m ahsuloti savdosini
to ’la nazorat qiladi. Bunday usul bilan oddiy assortim entli tovarlardan
k o’mir, o ’tin , n eft m ahsulotlari, tez buziluvchi n o n , sut, g o ’sht va
hokazolar sotilishi afzalroq hisoblanadi. A m m o qolgan tovarlami sotishda
m ustaqil ulgurji va chaqana savdo firm alarining qatn ashish i jah o n
tajribasida sinalgan samarali y o ’ldir.
Firma tovar harakatini “ Marketing miks” jarayonida rejalashtirishda
quyidagilarga ahamiyat beradi:
• sotish siyosatini tovar harakatiga bog’langan holda aniqlash;
• tovar harakati usullaridan va turlaridan barcha tovarlar va bozor
segmentlariga m osini tanlash;
• tovar harakati b o’g ’inlari va umumiy masofani topish;
• tovar harakati zanjirida qatnashuvchilar - mustaqil vositachilam i
aniqlash;
• tovar harakati rahbarlik tizimini yaratish;
• tovar harakatini tashkil etuvchi bosh b o’g ’inni topish;
• tovar harakati turlaridan eng samaralisini tanlashda turli xilini bog’lab,
bir - birini to ’ldirishni k o’zda tutish.
Mahsulotning yuk sifatida ishlab chiqarish jarayonida iste’molchiga yetib
kelishigacha - tashish, saqlash va qo’shimcha (qadoqlash, o ’rash, tam g’alash
kabi) ishlarini bajarish bilan bog’liq b o’lgan jarayon tovar harakati deyiladi.