Toshkent davlat iqtisodiyot univyersityeti a. Sh. Bekmurodov, Z. A. Abdullayev, B. M. Badalov

12.3.
 
Inqiroz davrida xalqaro moliya bozorini global tartibga solish. 
Global tartibga soluvchi institutlar 
Zamonaviy jahon moliyaviy-iqitsodiy inqirozi va uning global salbiy 
oqibatlari, jahon moliyaviy tizimini barqarorlashtiruvchi mexanizmlarini izlab 
topish zaruriyati dolzarb masalaga aylantirdi. Inqiroz jarayonlarini detonatori va uni 
natijasida ko‗pgina rivojlanayotgan, shu bilan birga rivojlangan davlatlar 
iqtisodiyotidagi retsessiya moliya bozorining nobarqarorlashuviga olib keldi
275
.
274
Financial Markets and Institutions\Eighth Edition. Frederic S. Mishkin, Stanley G. Eakins.314p.
275
http://naukovedenie.ru.

---

288 
UNCTAD ning iqtisodiy hamkorlik va tizimli masalalar bo‗yicha kotibiyat 
guruhi 
ekspertlarini 
ta‘kidlab o‗tganidek ―moliya bozorlaridagi uzilish 
cheklanmagan moliyaviy erkinlashtirish va davlatning aralashmasligi farovonlik 
darajasining maksimallashuviga olib kelishi borasidagi sodda ishonchni yo‗qqa 
chiqardi‖
276
.
Inqirozli vaziyatlarni bartaraf etish doirasida G20 tomonidan global moliyaviy 
tartibga solishning kompleks mexanizmi shakllantirildi. Bunda qabul qilingan 
yangi hamkorlikdagi dasturlar asosida faoliyat ko‗rsatayotgan xalqaro moliya 
institutlari islohatlar qilindi va mustahkamlandi.
Global moliyaviy tartibga solish mexanizmi quyidagi asosiy bosqichlarni o‗z 
ichiga oladi: strategik qarorlar koordinatsiyasi, islohatlarning asosiy yo‗nalishlari 
bo‗yicha tavsiya va standartlarni ishlab chiqish va kelishuv, ularni milliy darajada 
retranslyatsiya qilinishi, ushbu tavsiyalarni milliy yurisdiktsiyalar tomonidan 
bajarilishini monitoringi va xalqaro hamkorlik qilishda mamlakatlarni bosh tortgan 
holatlarida maxsus choralar ko‗rish.
Shuni ta‘kidlash kerakki, moliya sektorini tartibga solish doirasida hamkorlik 
qilmaydigan yurisdiktsiyalarga (
non-cooperative jurisdictions
) nisbatan ta‘sir 
choralari ko‗proq ma‘naviy tanbeh xarakterida bo‗lib, soliq talablarini buzilishi 
holatlarida esa yanada qattiq sanktsiyalar qo‗llanishi, masalan mazkur mamlakatga 
investitsiyalarni cheklovi, ―qora‖ ro‗yhatga kiritish, bir qator holatlarda esa, 
jumladan, pullarni noqonuniy o‗zlashtirish yoki terrorizmni moliyalashtirishga
nisbatan ma‘muriy yoki jinoiy javobgarlik jazolari qo‗llanilgan.
Shuni alohida ta‘kidlash joizki, 2008-2009 yy. moliyaviy inqiroz ayniqsa,
industrial mamlakatlarga kuchli ta‘sir etgan bo‗lsada, xalqaro moliya tashkilotlari 
asosiy e‘tiborlarini tartibga solishning yangi standartlarni asosan rivojlanayotgan 
mamlaktlarda qabul qilinishiga qaratmoqdalar
277
.