|
9.2-jadval
Netting to„lovlari jadvali, (mln.dollar)
Mamlakatlarda
joylashgan
sho‗‘ba firmalari
tomonidan
to‗lanishi lozim
bo‗lgan sof
to‗lovlar
Mamlakatlarda joylashgan sho‗‘ba firmalari qabul qilishi
lozim bo‗lgan sof to‗lovlar
K
an
ad
a
Fran
ts
iy
a
Bu
y
u
k
Bri
tan
iy
a
Y
ap
o
n
iy
a
Sh
v
ey
ts
ari
y
a
A
Q
Sh
G
erm
an
iy
a
Kanada
–
0
0
0
10
30
20
Frantsiya
20
–
20
0
10
0
0
Buyuk Britaniya
10
0
–
0
0
0
40
Yaponiya
10
0
30
–
10
10
0
Shveytsariya
10
50
30
10
–
50
70
AQSh
0
10
20
0
0
–
0
Germaniya
0
0
0
50
0
30
–
Manba:
Mejdunarodniy finansoviy rinok: ucheb. posobie / pod red. d–ra ekon. nauk, prof. V.A.
Slepova, d–ra ekon. nauk, prof. Ye.A. Zvonovoy.– M.:Magistr,2007.– 273 s.
Bir qator mamlakatlarda ko‗p tomonlama netting to‗g‗risida maxsus
qonunchilik xujjatlari mavjud
187
: Kanada, Avstraliya, Yangi Zelandiya, AQSh
(Nyu–York shtati). Yevropa ittifoqida 1998 -yilda ko‗p tomonlama nettinga ta‘luqli
bo‗lgan hisoblar yakuni to‗g‗risidagi Direktiv qabul qilingan. Umuman olganda
dunyodagi 40 ga yaqin mamlakatlar (Avstraliya, Braziliya, Kanada, Kaymanovi
ostrova, Yaponiya, Yangi Zelandiya, Norvegiya, YuAR, Shveytsariya, AQSh va
boshqalar) netting to‗g‗risidagi maxsus qonunga ega bo‗lib, shuningdek boshqa
qonunlar bilan ta‘qiqlanishiga qaramasdan nettingni tan oluvchi ―Moliyaviy
ta‘minlashlar to‗g‗risida‖gi Yevrorpa ittifoqining 2002/47/YeI mavjud. Netting
to‗g‗risidagi yondashuvlardan kelib chiqib turli davlatlar qonunlarini ikkita guruhga
bo‗lish mumkin:
1.
barcha ishtirokchilarga nisbatan bir xil me‘yorlar qo‗yilgan ( yirik
banklardan mayda treyderlargacha)mamlakatlar Germaniya, Gollandiya, Yaponiya,
Shveytsariya, Shvetsiya;
2.
ayrim turdagi shartnomalar va alohida institutlarga nisbatan netting imtiyoz
sifatida qaraladigan davlatlar (Belgiya, Kanada, Frantsiya, AQSh)
188
. AQSh da
federal korporatsiyaga tegishli bo‗lgan sug‗urta omonatlari hamda federal
187
S.Ovseyko. Netting: ponyatie i osnovie cherti. Bankao‗ski vesnik, LYuTI 2010.
–
188
Wood, P.R. Principles of netting: a comparative law study. Amsterdam. 1994. R. 77.
litsenziyaga ega banklar va jamg‗arma instutlariga, tovarlar, qimmatli qog‗ozlar,
svop va forvard shartnomalariga nisbatan netting tatbiq etiladi.
Bunday
xolatlarda
TMK
lar
tomonidan
moliyaviy
oqimlarni
optimallashtirishning boshqa usullarini ishlab chiqish faollashadi. Zamonaviy
xalqaro yirik korporatsiyalar moliyaviy oqimlarini optimallashtirishda u yoki bu
korrektirovka qilinishidagi sodir bo‗lishi mumkin bo‗lgan soliq oqibatlarini hisobi
zaruriy sharoit hisoblanadi. Korporatsiyalar moliyaviy siyosatida soliq sharoitlarini
aniqlash muhim o‗rin tutib, bu TMK lar faoliyatini turli soliq tizimida faoliyat
yuritishi bilan bog‗liqdir. Soliqqa tortish TMK lar siyosatini quyidagi sohalariga
ta‘sir etadi:
xorijiy investitsiyalash;
xorijda bo‗linmalari strukturasini tashkiliy shakllari;
moliyalashtirish va kreditlash shakllari;
pul mablag‗lari o‗tkazmalarini strategiyasi;
valyuta risklarini boshqarish strategiyasi.
TMK lar siyosatini yuqorida keltirilgan sohalari ayniqsa quyidagi asosiy
soliqlar orqali tartibga solinadi:
foydaga soliq;
qo‗shilgan qiymat solig‗i;
kapital i dividendlarga soliq;
ishlovchilar daromadiga soliq;
ijtimoiy soliqlar.
Masalan,TMK ning sho‗‘ba bo‗linmasi joylashgan mamlakat hukumati
tomonidan ularga yuqori soliq stavkalari tatbiq etilgan bo‗lsa,unda bosh kompaniya
tomonidan
mablag‗
qo‗yiladigan
obyektlar
qaysiki,
soliq
bazasini
minimallashtirishga olib keluvchi vositalarini izlash va sho‗‘ba firmasi foydasiga
o‗tkazmalarni vaqtincha to‗xtatish to‗g‗risida yo‗riqnoma yuborishi mumkin.
Agarda, soliq ajratmalari doimiy asosda faoliyat yurituvchi bosh kompaniya
foydasi hisobiga bo‗lsa, korporatsiyaning bosh idorasi sho‗‘ba bo‗linmasidan
foydalangan o‗z ishlanma, patentlari uchun olinadigan to‗lovlar miqdorini yanada
oshirishi yoki sho‗‘ba strukturasi operatsiyalarini nazorat qilish bilan bog‗liq
qo‗shimcha xarajatlar undiriladi. Bu ko‗rsatib o‗tilgan to‗lovlar sho‗‘ba
bo‗linmalari xarajatlarida aks etib, korporatsiya to‗laydigan soliqlar qisqarishiga
olib keladi.
TMK bosh idorasi tomonidan sho‗‘ba firmasida biznesni rivojlantirish va
tadqiqotlar olib boruvchi maxsus bo‗linma tashkil etishlishi va ushbu faoliyat
natijalaridan boshqa sho‗‘ba firmalari ham foydalanishi mumkin. Bu soliq bazasini
minimallashtirib, korporatsiya foydasini maksimallashtirish maqsadidagi yirik
investitsiyalash obyekti hisoblanadi.
Moliyaviy oqimlarni optimallashtirish TMK sho‗‘ba bo‗linmalarida moliyaviy
resurslar defitsiti sharoitida sezilarli samara beradi. Bunday vaziyatlarda alohida
sho‗‘ba firmalari o‗rtasida o‗zaro moliyaviy oqimlarni tartibga solishda foydalanish
mumkin. Ular bir–birlariga to‗lovlarni kechiktirish yo‗li orqali qo‗shimcha
moliyalashtirish (lagging deb nomlanadi) taqdim etishlari mumkin. Yana bir
mumkin bo‗lgan variantlardan biri tovarlar uchun o‗rnatilgan muddatdan oldin
212
to‗lovlarni
o‗tkazilishidagi ularning o‗zaro xarakatlari hisoblanib,tijorat
amaliyotida bu usul liding deb nomlanadi
189
. Lagging va liding strategiyasi ko‗p
xolatlarda moliyaviy mablag‗lar qarz olmaslik va umumiy korporativ xarajatlarni
pasaytirish imkoniyatini beradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
