Toshkent davlat iqtisodiyot univyersityeti a. Sh. Bekmurodov, Z. A. Abdullayev, B. M. Badalov

Iqtisodiyotni globallashuvi 
– bu xo‗jalik faoliyati internatsionallashuvining 
yuqori bosqichi bo‗lib, birinchidan xalqaro masshtabda faoliyat yuritish 
imkoniyatini beruvchi transmilliy korporatsiyalarni tashkil topishi va rivojlanishi va 
ikkinchidan yagona jahon bozorini shakllantirish bo‗yicha davlatlararo kelishilgan 
chora-tadbirlarni qamrab olgan.
Jahon iqtisodiyotining globallashuvi jarayonining rivojlanishi ochiq milliy 
iqtisodiyot, tovar, xizmatlar,ishlab chiqarish omillari va moliyani global erkin 
bozorlari asosidagi integratsiyalashgan
jahon xo‗jaligini tashkil topishiga olib 
keladi.
Globallashuvga mohiyati jihatidan quyidagilar xosdir: 
5
Intrilligeytor, M. Globalizatsiya mirovoy ekonomiki: vigodi i izderjki / M. Intrilligeytor // Mir peremen. 2004. № 1. 
S. 129—139. 

---


jahon xo‗jaligi aloqalari va hamkorligini tezlashuvi va masshtabini 
o‗sishi;

tovar va xizmatlar xalqaro savdosini kengayishi va diversifikatsiyalashuvi;

kapitalni xalqaro migratsiyasi; 

ishlab chiqarishni xalqaro kooperatsiyalashuvi;

xalqaro ilmiy–texnik hamkorlik;

ishchi kuchi va yuqori kvalifikatsiyali mutaxasislarni migratsiyasi. 
Globallashuv 
– jahon iqtisodiyoti rivojlanishining obyektiv jarayoni bo‗lib, 
juda ko‗p ijobiy xususiyatlarga egadir: bular asosan turli mamlakatlar xo‗jaligining 
o‗zaro aloqasi, xorijiy sarmoyalarni jalb qilish, ilm–fan texnika texnalogiya 
yutuqlari almashuvini tezlashishni hamda davlatlarni ilmiy texnikaviy taraqqiyotiga 
ko‗maklashuv bilan xarakterlanadi.
Jahon iqtisodiyotining globallashuvini harakatga keltiruvchi asosiy kuchi 
bo‗lib, xalqaro moliya va informatsion revolyutsiya hisoblanadi. Qaysiki, 
kompyuterlarni keng qo‗llanishi va takomillashib borishi,internet–texnologiyani tez 
tatbiq etilishi, global ilmiy–tadqiqot setlarini shakllanishi.
Zamonaviy iqtisodiyotda tashqi iqtisodiy sohani rivojlanishida valyuta–moliya 
segmenti muhim o‗rin tutmoqda hamda ichki ishlab chiqarish va YaIM ni 
o‗sishidan oshib ketmoqda.
Globallashuv jarayonining asosiy subyektlari sifatida uni institutsional 
sistemasini tashkil etuvchi milliy davlatlar, xalqaro va regional tashkilotlar, 
transmilliy korporatsiya va banklar, xalqaro moliya bozorlari ishtirok etadi.
Ayniqsa transmilliy korporatsiya va banklarning xorijdagi faoliyatlarini 
kengayishi va diversifikatsiyalashuvi orqali jahon iqtisodiyotini globallashuv 
jarayonini boshlanishida muhim o‗rin tutgan. 
Xususan, 1990–2016 yillar davomida jahon yalpi ichki mahsuloti hajmi 3,2 
barobarga, tovar va xizmatlarni jahon eksporti 4,6 barobarga, transmilliy 
korporatsiyalar xorijiy filiallari bo‗yicha eksport 4,7 barobarga ortgan (1.1.-jadval).