Toshkent davlat iqtisodiyot univyersityeti a. Sh. Bekmurodov, Z. A. Abdullayev, B. M. Badalov

299 
299 

---

10 
KIRISH 
XXI asr zamonaviy jahon xo‗jaligini shakllanishning muhim bosqichi 
hisoblanib, bunda xalqaro ishlab chiqarish kuchlarini shakllanishi, iqtisodiy o‗zaro 
aloqa va o‗zaro bog‗liqlik kuchayib bormoqda. Jahon xo‗jaligi rivojlanishida 
integratsiyalashuv jarayonning yangi yuqori bosqichi–jahon iqtisodiyotining 
globallashuvidir.
Xalqaro kapital oqimlari va moliya bitimlari hajmi ortishi, turli ko‗rinishdagi
moliyaviy insturmentlar va texnologiyalarining foydalanish, zamonaviy elektron 
texnologiyalar, kommunikatsiya va informatsiya vositalarini joriy qilish natijasida 
jahon 
mamlakatlarining 
moliyaviy 
o‗zaro bog‗liqligi, ya‘ni iqtisodiy 
globallashuvning muhim yo‗nalishi bo‗lgan moliyaviy globallashuvga olib keldi. 
Moliyaviy bozorlar moliyaviy insturmentlar bilan savdosining rasmiy va 
norasmiy tizimi hisoblanadi. Ushbu bozorda pul almashinuvi, kredit taqdim etilishi 
va kapital mobilizatsiyasi amalga oshiriladi. Bu bozorda asosiy rolni pul oqimlarini 
mulkdorlardan qarz oluvchilarga yo‗naltiruvchi moliyaviy institutlar o‗ynaydi. 
Xalqaro moliya bozori boshqa bozorlar kabi funktsiyalarni bajarib, moliyaviy 
resurslarni sotuvchilar va oluvchilar o‗rtasidagi munosabatlar uchun mo‗ljallangan.
Mamlakatimizda 
makroiqtisodiy 
barqarorlikning 
mustahkamligini 
ta‘minlashga hamda xususiy, shu jumladan xorijiy investitsiyalar uchun 
respublikaning investitsiya muhitini tubdan yaxshilashga qaratilgan keng ko‗lamli 
iqtisodiy islohotlar va tarkibiy o‗zgarishlar amalga oshirilmoqda. Shu bilan birga 
mamlakatni xalqaro kapital bozorlariga integratsiyalashtirish ishlari talab darajasida 
olib borilmayotganligi tashqi moliyalashtirishning qo‗shimcha manbalarini jalb 
qilish va ularning hajmlarini kengaytirish imkoniyatlarini cheklamoqda. 2017 - 
2021 yillarda O‗zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor 
yo‗nalishi bo‗yicha Harakatlar strategiyasi belgilangan ustuvor vazifalar, 
shuningdek, tashqi moliyalashtirish hajmini kengaytirish va manbalarini 
diversifikatsiyalash, xorijiy investorlar uchun mamlakatning jozibadorligini 
oshirish, xorijiy investitsiyalarni jalb qilish uchun qulay sharoitlar yaratish muhim 
hisoblanadi. Barchaga ma‘lumki, Harakatlar strategiyasini amalga oshirish 
doirasida mamlakatimizning xalqaro maydondagi ijobiy obro‗sini shakllantirish, 
O‗zbekiston Respublikasining xalqaro reytinglardagi o‗rnini xolis va haqqoniy 
baholashni ta‘minlash bo‗yicha bajrilishi lozim bo‗lgan vazifalar belgilab berilgan.
Mazkur o‗quv qo‗llanmasining o‗ziga xususiyati shundaki, xalqaro moliya 
bozori transchegaraviy moliyaviy oqimlarning harakatini ta‘minlovchi murakkab 
ko‗p sektorli moliyaviy struktura sifatida ko‗rib chiqilgan. Xalqaro moliya 
bozorining segmentlarini o‗rganib chiqishda ikkita asosiy uslubiy yondashuvdan 
foydalanilgan: xalqaro moliya bozorining konkret bir sektorini elementlari, 
kategoriyalari, tushunchalari tahlil qilingan. Zamonaviy sharoitlarda ushbu 
sektorlarning qonuniy va rivojlanish tendensiyalari o‗rganib chiqilgan. 
O‗quv qo‗llanmasi 12-bobdan iborat bo‗lib, xalqaro moliya bozorining o‗ziga 
xos xususiyatlarini aniqlash uchun iqtisodiy kategoriya sifatida 1-2 boblarda 
moliyaviy globallashuv jarayonlarining tushuncha, mohiyati tendensiyasi, xalqaro 
moliya bozori: mohiyati, o‗ziga xos xususiyatlari nazariy o‗rganilgan. Keyingi 

---

boblarda to‗lov balansi va tashqi qarz, xalqaro moliya bozorininng valyuta, kredit, 
investitsiya, fond segmentlari va moliyaviy derivativlar bozori tahlil qilingan. 
Shuningdek, transmilliy korporatsiyalar, xalqaro moliya bozorlarida operatsiyalarni 
amalga oshirishdagi risklar va reyting agentliklari, xalqaro moliya institutlari:asosiy 
maqsadlari, funktsiyalari va vazifalari hamda xalqaro moliya bozorini tartibga 
solish masalalari alohida boblarda ko‗rib chiqilgan. 

---

12