Toshkent davlat iqtisodiyot univyersityeti a. Sh. Bekmurodov, Z. A. Abdullayev, B. M. Badalov

S
sr
=NZ
1
+NZ
2
+NZ
p
/Lim
Bu yerda, 
S
sr
– kreditning o‗rtacha muddati; NZ –so‗ndirilmagan qarzdorlik 
(ma‘lum sanaga); Lim– kredit (limit) summasi. 
So‗ndirish shartlari bo‗yicha kreditlar farqlanadi
117
: 

muddati davomida teng ulushlarda bir xilda so‗ndirilishi bilan; 
116
Mejdunarodnie valyutno–kreditnie i finansovie otnosheniya: Uchebnik / Pod red. L.N. Krasavinoy. – 4–e izd., 
pererab. i dop. –M.:Izdateltvo Yurayt, 2014.–211s.
117
Mejdunarodnie valyutno–kreditnie i finansovie otnosheniya:Uchebnik / Pod red. L.N. Krasavinoy. – 4–e izd., 
pererab. i dop. –M.:Izdateltvo Yurayt,2014.–214s.

---


grafik va kelishuv tamoyillarida belgilanganlariga bog‗liqligidan kelib 
chiqib teng bo‗lmagan ulushlarda so‗ndirilishi; 

barcha summani birdaniga bir vaqtda so‗ndirilishi; 

annuitetlar (kredit asosiy summasi va foiziga teng yilik to‗lovlar).
Kreditni so‗ndirish muddatini boshlanishini hisob-kitobida mezon sifatida 
tijorat shartnomasi bo‗yicha eksportyor majburiyat bajarilishini yakuniy sanasi 
qabul qilinadi. Kredit qiymati shartnomaviy va yashirin elementlardan iborat 
bo‗lib, kredit bo‗yicha shartnomaviy xarajatlar asosiy va qo‗shimchalarga 
bo‗linadi. Kredit qiymatini asosiy elementlariga qarz oluvchi kreditorga to‗g‗ridan-
to‗g‗ri to‗lanishi lozim bo‗lgan foizlar, garovni rasmiylashtirish bo‗yicha xarajatlar, 
komission to‗lovlar kiradi. Qo‗shimcha elementlarga qarz oluvchining uchinchi 
shaxsga to‗lanadigan summalar (masalan kafolat uchun). Bank komission to‗lovlari 
bir martalik (ssuda miqdori va muddatiga bog‗liq bo‗lmagan) va maxsus (kredit 
summasi va muddatiga bog‗liq) olinadigan asosiy foizning ustamasidir. O‗rta 
muddatli va uzoq muddatli kreditlardan komission to‗lovlar ssuda berish 
majburiyati uchun va rezerv qilish uchun (odatda yillik 0,2-0,75 foiz) olinadi. 
Kredit operatsiyalarini o‗tkazishda bank konsortsium\ sindikatga qarz oluvchi 
bank-menejneri boshqaruvi uchun, za peregovor, shuningdek boshqa banklar 
ishtroki uchun bir marotabalik komission to‗lovi to‗laydi.
Xalqaro kredit qiymati yyetakchi kreditor-mamlakatning foiz stavkasiga 
asoslanib, foiz stavkasi miqdorini belgilovchi omillarga qarz oluvchi-
mamlakatning valyuta-moliya, iqtisodiy va siyosiy holati, risk xarakteri, kredit 
manbai, kredit qimatini tartibga solish haqidgi xalqaro kelishuv, foiz stavkasi turi, 
taklif bo‗yicha raqobatni mavjudligi, kredit muddati, inflyatsiya darajasi, kreditni 
tijorat operatsiyalar bilan bog‗liqligi yoki bog‗liq emasligi, milliy va jahon ssuda 
kapitali bozorini holati, qarz oluvchi va kreditorning holati, tijorat nufuzi va 
moliyaviy ahvoli, kredit ta‘minoti sifati, kredit bo‗yicha kafolatni mavjudligi, 
shartnoma summasi, kredit va foiz to‗lovlari amalga oshiriladigan valyuta turi va 
boshqalar kiradi
118
. 
Xalqaro kredit bozorida LIBOR va Yevropa bozorlarida ko‗pincha 
EURIBOR foiz stavkalari qo‗llaniladi.
118
Mejdunarodnie valyutno–kreditnie i finansovie otnosheniya:Uchebnik / Pod red. L.N. Krasavinoy. – 4–e izd., 
pererab. i dop. –M.:Izdateltvo Yurayt,2014.–216s.

---

126