Toshkent davlat iqtisodiyot univyersityeti a. Sh. Bekmurodov, Z. A. Abdullayev, B. M. Badalov

JAHON TASHKILOTLARI 
faoliyat ko‘lami 
strukturaviy
belgisi 
jahon 
tashkilot-
lari 
bir davlat 
tashkilot-
lari 
XVF, JB 
va 
boshqalar 
xo‘jalik 
sub‘ekt-
lari 
tashqi 
savdo 
tashkilotl
ari 
ishlab chi-
qarish 
tash-
kilotlari 
moliya 
tashkilot-
lari 
bosh-
qalar 
savdo, 
broker 
firmalar, 
savdo 
uylari 
AJ, 
qo‘shma 
korxonalar 
konsortsium 
va 
boshqalar 
bank,
sug‘urta 
moliya 
kompa-
niya
ijti-
moiy,
sotsial
madaniy 
fond 

---

2.2.
 
Xalqaro moliya bozori: mohiyati, o„ziga xos xususiyatlari, foiz 
stavkasi va valyuta kursi
Moliya bozorlari, ya‘ni aktsiya va obligatsiyalar bozori moliyaviy resurslar 
oqimini, moliyaviy resurslardan qanday samarali foydalanish yo‗lini topa 
olmayotgan subyektlardan, tovar va xizmatlar ishlab chiqarishga joylashtirish 
imkoniyatiga ega bo‗lgan subyektlar tomonga yo‗naltirish orqali, iqtisodiyot 
samaradorligini oshirishda hal qiluvchi ahamiyat kasb etadi. Moliya bozorlarini 
samarali faoliyat ko‗rsatishi iqtisodiy o‗sishni yuqori darajaga erishishda muhim 
omil bo‗lsa, moliya bozorini yetarli darajada rivojlanmaganligi dunyodagi ko‗pgina 
mamlakatlarning kambag‗aligi sabablaridan biridir. Moliya bozorlardagi xodisalar 
to‗g‗ridan-to‗g‗ri fuqarolar faravonligi, ishlab chiqaruvchi va iste‘molchilar hulq 
atvoriga, iqtisodiy rivojlanish darjasiga ta‘sir etadi
42
. Moliya bozorlarining 
hududlarni qamrab olinishidan kelib chiqib, ichki yoki xalqaro bo‗lishi mumkin. 
Amerika firmalari uchun qisqa muddatli yevrodollar bozori va uzoq muddatli 
yevroobligatsiyalar bozori yanada muhim hisoblanadi. Ushbu bozorlarda mahalliy 
yoki xorijiy firmalar yetarli miqdordagi amerika dollarida qarz olishi yoki qarz 
berishi mumkin. AQSh va boshqa mamlakatlarning yirik moliya institutlari, savdo-
sanoat kompaniyalari, institutsional investorlar tomonidan amerika ichki bozorlari 
va xalqaro bozorlarda amalga oshirilgan kelishuvlar tufayli resurslarni doimiy 
harakati yuz beradi.
Moliya 
bozorlari 
o‗z ishtirokchilari uchun o‗zlaridagi moliyaviy 
talabnomalarni pul yoki boshqa turdagi aktivlarga almashtirish imkoniyatini taqdim 
etadi
43
.
Moliya bozorlarini turli usullar bilan tasniflash mumkin. Eng ommabop 
usullardan biri, moliya bozorlarini qaysiki sotiladigan moliyaviy insturmentlar 
turiga muvofiq alohida bozorlarga ajratish hisoblanadi: fond bozori, korporativ 
obligatsiyalar bozori, g‗aznachilik veksellari bozori, tijorat qog‗ozlari bozori va 
boshqalar.