Toshkent davlat iqtisodiyot universtiteti

Lombard tashkilotlari
, garovxona-garovga qo‘yilgan muayyan 
buyumlar evaziga ma’lum muddatga pul (mablag‘) berib turadigan 
tashkilot. Buyumning qiymati tomonlarning kelishuviga ko‘ra 
baholanadi, garovga qo‘yilgan buyum egasiga nomi yozilgan lombard 
tashkilotlari tilxati beriladi. Olingan pul o‘z vaqtida qaytarilmasa, 

---

36 
qo‘yilgan buyum lombard tashkilotlari mulkiga aylanadi va lombard 
tashkilotlari qo‘yilgan buyumlarni sotishga haqli. Shuningdek, 
lombard tashkilotlari qimmatbaho uy- ro‘zg‘or buyumlarini saqlab 
berish uchun ham qabul qiladi. Lombard tashkilotlariga buyumlar 
faqat mablag‘ olish uchun emas, ba’zan mazkur buyumning ishonchli 
saqlanishini ta’minlash uchun ham qo‘yiladi. Buyumlarni garovga 
qo‘yib kredit berish birinchi marta 15-asrda Italiyaning Lombardiya 
viloyatidan chiqqan sudxo‘rlar tomonidan joriy etilgan ("lombard" 
so‘zi ham shundan kelib chiqqan). Lombard tashkilotlarning mijozlari 
bular-asosiy kredit bozorlaridan mablag‘ olish imkoniyatiga ega 
bo‘lmagan hamda kreditni qaytarish salohiyati past bo‘lgan mijozlar 
hisoblanishadi 
Mazkur nobank tashkilot ixtisoslashgan tijorat tashkiloti bo‘lib, 
asosiy faoliyati fuqarolarning harakatdagi mulklari garovi ostida 
qisqa muddatli kreditlar berish va buyumlarni saqlash bilan shug‘ul-
lanadi. Lombard tashkilotlari ixtisoslashganlik darajasiga qarab 
qimmatbaho metallar, maishiy vositalar, zargarlik buyumlari, soatlar, 
antikvar buyumlar, avtotransportlar va h.k ni garov sifatida qabul 
qiladi. Buyumlarning bahosi ikki tomonning kelishuvi asosida 
belgilanadi. Banklar-pulga muhtoj bo‘lganlarga mablag‘ (kredit) 
bermasligi tufayli, mijozlar Lombard tashkilotlariga murojaat qiladilar. 
Bunga sabab, banklar jismoniy shaxslarga kredit berishlaridan oldin 
mijozlarning kreditga layoqatlilik darajasi o‘rganiladi. Lombard 
tashkilotlarida esa mazkur kriteriya mavjud emas. 
Qarzdor o‘z buyumini qonunda yoki shartnomada belgilangan vaqt 
oralig‘ida qaytarib olishi mumkin. Bunda olingan qarz summasiga 
Lombard tashkilotlari tomonidan belgilangan foiz stavkalarini 
qo‘shish asosida qaytarib sotib olish summasi belgilanadi. O‘z 
vaqtida 
qaytarib 
olinmagan 
buyumlar 
savdo 
va 
auksionda 
realizatsiyaga qo‘yiladi. 
Garov evaziga kredit berish birinchi marta Fransiyadan XV asrda 
olibsotarlar tomonidan ta’sis etilgan. Ular Lombardiya shahridan 
bo‘lganlar, shu orqali «lombard» so‘zi kelib chiqqan. Cherkovlar 
aholini past tabaqali qatlamini pul bilan ta’minlash maqsadida, 
garovga buyum qo‘yish g‘oyasini ilgari surgan. Aynan cherkovlar 
ssuda stavkasini 5% gacha kamaytirishga muvaffaq bo‘lgan. Ilk 
lombard tashkilotlari uchun pul xayriya ishlari orqali to‘plangan. 

---

37 
XVI asrda ilk bor munitsipial lombard tashkilotlari paydo bo‘ldi 
(Nyurnbergda). Ularning ham asosiy funksiyalaridan biri aholini past 
tabaqali qatlamini ijtimoiy qo‘llab- quvvatlashdan iborat bo‘lgan. Tilla 
taqinchoq bezaklari uchun berilgan pullar aholini o‘sha vaqtda 
ochlikdan, ochlik tufayli yuzaga keladigan o‘g‘irlik va qonun 
buzarliklardan saqlab turgan. O‘sha vaqtlarda xususiy lombard 
tashkilotlari o‘zining egasiga juda katta mablag‘ keltirgan, chunki hali 
lombard tashkilotlari faoliyati davlat tomonidan nazorat qilinmagan. 
Buning natijasida bu sohada o‘zboshimchalik hukm surgan. Lombard 
tashkilotlari egalari shunchalik ko‘p pul mablag‘iga ega bo‘lganidan, 
yuqori tabaqali shaxslar ham lombard tashkilotlari xizmatidan 
foydalanishgan. Hattoki, davlat boshliqlari harbiy faoliyatni amalga 
oshirish uchun lombard tashkilotlaridan qarz olgan. Ayniqsa, bunda 
taniqli Prussiya podshosi Fridrix mashhur bo‘lgan. Shuningdek, 
Xristofor Kolumb ekspeditsiyasini amalga oshirish uchun Ispaniya 
qirolichasi o‘z tojini lombard tashkilotlariga qo‘ygan. Sekin-asta 
lombard tashkilotlari universal bo‘lib bordi. 
O‘rta Osiyoda 1913-yil 26-sentabrda Toshkent shahrida birinchi 
Lombard tashkilotlari ochilgan. 
Garov predmeti jihatidan lombard tashkilotlari quyidagilarga 
bo‘linadi: 
1)
Zargarlik buyumlari Lombardi – Garov sifatida turli xildagi 
zargarlik buyumlari, ya’ni qimmatbaho metallar, zeb-ziynatlar, 
qimatbaho toshlar, tilla idishlar va antikvar buyumlar qabul qilinadi. 
Ularning bahosi lombard ekspertlari tomonidan o‘rnatiladi. Aholiga 
qimmatbaho metal va toshlar evaziga yoki ularni saqlab bergani uchun 
qisqa muddatli qarz beradi; 
2)
Avtolombard – oxirgi yillarda eng mashhur Lombard tashkilot-
lari turlaridan hisoblanadi. Garov sifatida avtomobildan foydalaniladi. 
Uning xususiyati shundan iboratki, qarz oluvchi avtomobilining 90% 
miqdordagi summasini olish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Uning asosiy 
shartlaridan biri avtomobil qarz oluvchining shaxsiy mulki bo‘lishi 
kerak. 
Lombard tashkilotlariga qo‘yish huquqini beruvchi shaxsdan 
ishonchnoma taqdim qilishi shart. Aholiga avtomobil evaziga qisqa 
muddatli qarz beradi; 
3)
Maishiy vositalar lombardi – garovga olinayotgan texnika 

---

38 
sozlangan bo‘lishi yoki qayta ta’mirlash imkoniyatiga ega bo‘lishi 
kerak. 
Bundan tashqari, u yetarli darajada qimmatbaho va ayni vaqtda 
judayam katta hajmga ega bo‘lmasligi lozim. Lombard tashkilotlari 
hududida saqlash imkoniyati mavjud bo‘lishi kerak. 
1)
Universal lombard tashkilotlar – qonunchilik asosida turli 
xildagi buyumlarni qabul qiladi. Aholiga qonunchilik asosida qisqa 
muddatli qarz beradi; 
2)
Ixtisoslashgan lombard tashkilotlari – Bunda aynan bir turdagi 
tovarlarni qabul qilishni afzal bilishadi Masalan , faqat tilla va 
zargarlik buyumlari, qimmatbaho soatlar yoki antikvar buyumlar. 
Aholiga qonunchilik asosida aynan bir turdagi tovarlar evaziga qisqa 
muddatli qarz beradi; 
Faoliyati litsenziyalanganligi jihatidan: 
1)
Litsenziyalangan lombard tashkilotlari. 
2)
Litsenziyalanmagan lombard tashkilotlari. 
Qimmatbaho toshlar va metallar bilan bog‘liq lombard tashkilotlari 
uchun litsenziya muhim hisoblanadi. 
Ma’lumki,