Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sh. Shodmonov iqtisodiyot nazariyasi

Mamlakat 
50 kg don ishlab chiqarish 
xarajatlari, kishi-kun 
100 l vino ishlab chiqarish 
xarajatlari, kishi-kun 
Buyuk Britaniya 
100 
120 
Portugaliya 
90 
80 
Jadvaldan ko‘rinadiki, agar mutlaq xarajatlar e’tiborga olinsa, ular har ikkala 
mahsulot bo‘yicha ham Portugaliyada past bo‘lib, uning Buyuk Britaniya bilan 
savdo aloqalarini o‘rnatish uchun hech qanday ehtiyoj yo‘q. Biroq, qiyosiy 
xarajatlar ushbu fikr-mulohazalarni o‘zgartirib yuboradi. Buning uchun har ikkala 
mahsulot bo‘yicha mamlakatlarning qiyosiy xarajatlarini hisoblab chiqamiz: 
1. Don bo‘yicha qiyosiy xarajatlar: 
a) Buyuk Britaniyada
6
,
1
3
5
100
120
:
50
100


. 
b) Portugaliyada 
25
,
2
4
9
100
80
:
50
90


.
2. Vino bo‘yicha qiyosiy xarajatlar: 
a) Buyuk Britaniyada
6
,
0
5
3
50
100
:
100
120


. 
b) Portugaliyada 
4
,
0
9
4
50
90
:
100
80


.

---

741 
Hisob-kitoblar shuni ko‘rsatadiki, don bo‘yicha qiyosiy xarajatlar koeffitsienti 
Portugaliyaga (2,25) nisbatan Buyuk Britaniyada (1,6) pastligi sababli donni 
Buyuk Britaniya ishlab chiqarishi va eksport qilishi lozim. Vino bo‘yicha qiyosiy 
xarajatlar koeffitsienti Buyuk Britaniyaga (0,6) nisbatan Portugaliyada (0,4) 
pastligi sababli, vinoni Portugaliyada ishlab chiqarish va eksport qilish maqsadga 
muvofiqdir. Bunday tartibdagi xalqaro savdoda ishtirok etish har ikkala mamlakat 
uchun ham manfaatli hisoblanadi.
Iqtisodiyot nazariyasida xalqaro ixtisoslashuvning ustunliklarini asoslash 
Rikardoning klassik sxemasi bilan cheklanmagan. XX asrda xalqaro 
ixtisoslashuvning qonuniyatlari E.Xeksher, B.Olin, P.Samuelson, J.Keyns, 
V. Leontev, G.Xaberler va boshqa ko‘plab iqtisodchilar tomonidan tadqiq qilindi. 
Jumladan, iqtisodiy adabiyotlarda