Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sh. Shodmonov iqtisodiyot nazariyasi

16-bob. ISTE’MOL, JAMG‘ARMA VA INVESTITSIYALAR 
Oldingi boblardan ma’lumki, barcha ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish 
korxonalarida yil davomida yaratilgan mahsulotning yig‘indisi yalpi ichki 
mahsulot deb ataladi. Shu bilan yalpi ichki mahsulot harakati to‘xtab qolmaydi, 
balki davom etadi va ayirboshlash, taqsimlash jarayonlaridan o‘tib, undan keyin 
turli xil talab va extiyojlarni qondirish uchun iste’molga borib tushadi. 
Taqsimlanish jarayonida eng avvalo, undan (YaIMdan) yil davomida iste’mol 
qilingan (eyilgan) asosiy vositalar qiymati ya’ni ammortizatsiya fondi ajratib 
tashlanib sof ichki mahsulot hajmi aniqlanadi. Mana shu sof mahsulotning puldagi 
ifodasi milliy daromad deb yuritiladi. Shu milliy daromad taqsimlash va qayta 
taqsimlash jarayonlaridan o‘tgandan keyin iste’mol fondi va jamg‘arma fondlariga 
ajraladi. 
Ushbu bobda milliy daromad tarkibiy qismlari tahlili davom ettirilib, uning 
iste’molning mazmuni, turlari hamda ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatishni 
kengaytirishga ijtimoiy taraqqiyotni amalga oshirishga ketadigan qismi bo‘lgan 
jamg‘arishning iqtisodiy mazmuni qarab chiqiladi. Ularning darajasini aniqlovchi 
asosiy omillar ko‘rsatib beriladi. Undan tashqari investitsiyaning mazmuni 
manbalari, uning jamg‘arma bilan bog‘liqligi ham yoritiladi.
16.1. Bozor munosabatlari tizimida iste’mol va jamg‘arma, ularning 
mazmuni va o‘zaro bog‘liqligi 
 
Milliy iqtisodiyotda yaratilgan yalpi ichki mahsulotdan shu yildagi ishlab 
chiqarish va xizmat ko‘rsatish jarayonida foydalanilgan asosiy vositalarning 
eskirgan qismiga (eyilgan) teng miqdorda ammortizatsiya ajratmalari ajratiladi.
Bu ajratmalar asosiy vositalarni qayta tiklash uchun ishlatiladi. Yalpi ichki 
mahsulotning qolgan qismi (sof ichki maxsulot) ya’ni, yangidan vujudga 
keltirilgan mahsulot sotilgandan keyingi uning puldagi ko‘rinishi milliy daromadni 
tashkil etadi. Undan iste’mol va jamg‘arish maqsadlarida foydalaniladi. 
Keng 

---

459